Толковый словарь казахского языка: ҰЛТТЫҚ

Слово: Казахский язык Русский язык Английский язык Найти

|ҰЛТТЫҚ #сын есім. 1. Белгілі бір ұлтқа тән, ұлтқа қатысты; ұлт ерекшеліктерін көрсететін, қамтитын. 2. Ұлттық ауқымдағы, мемлекет деңгейіндегі. 3. Бүкіл ұлт мүддесіне жұмыс істейтін, ұлт қамын жейтін. // Ұлтқа қатыстылық, ұлтқа тән болушылық, ұлттық қасиет. Ұлттық ақша жүйесі. #саяси. #экономикалық. Елдегі ақша айналысын ұйымдастырудың тарихи тұрғыда қалыптасқан және заңмен баянды етілген нысаны. Ұлттық бағдарлама. қоғ. -саяси. Мемлекеттің құрған жаппай ұлттың мүддесіне байланысты белгілі бір мақсаттарды орындауға бағытталған шараларының кешенді жүйесі. Ұлттық байлық. #экономикалық. Бір ұлттың қауымдастығына жататын адамдардың еңбегімен қорланған және белгілі бір кезеңде ел аумағында бар материалдық игіліктер, сондай-ақ, табиғат ресурстары, халық байлығы. Ұлттық басылымдар. Белгілі бір ұлттың тілінде жарыққа шығатын газетжурналдар. Ұлттық валюта. #саяси. #экономикалық. Мемлекет (мемлекеттік банк немесе ұлттық банк) осы мемлекеттік аумағында есептесу және төлем төлеу кезінде пайдалану үшін шығаратын ақша өлшемі; белгілi бір мемлекетте қабылданған ақша төлемi: теңге, сом, рупий т.б. ұлттық, есеп бөлшегi және төлем құралы. Ұлттық валюта жүйесі. #саяси. #экономикалық. Валютаның елдің сыртқы экономикалық байланыстарын қамтамасыз ету үшін жұмыс істеуін көздейтін экономикалық ақшанесие қатынастарының жиынтығы. Ұлттық дәстүр. Тарих барысында қалыптасып, ұрпақтанұрпаққа жалғасып отыратын әдетғұрыптар, салт-сана, қоғамдық тәртіп, заң, мінез-құлық қалыптары. Ұлттық дүниетаным. #философиялық. Адам мен табиғатқа, құндылықтарға, моральдық нормаға тұлғаның көзқарасын білдіретін, қоршаған ортамен қатынасын қалыптастыратын қоғам мүшелеріне ортақ, ұлттық негіздегі жүйе. Ұлттық есептеу жүйесі. #экономикалық. Елдің есептеу институттарының: депозитарийлік қызметті жүзеге асырушы ұйымдардың, бағалы қағаздар иелерінің тіркелімін жүргізу қызметін жүзеге асырушы ұйымдардың жиынтығы. Ұлттық ескерткіш. “Мемлекеттік ескерткіш” үғымының синонимі, яғни мемлекеттің қорғауындағы ескерткіш. Ұлттық идея. Ұлтты белгілі бір мақсатқа бағыттайтын, жұмылдыратын ортақ мүдде. Ұлттық кадр. Белгілі бір ұлт өкілдерінен шыққан немесе ұлт мүддесіне жұмыс істейтін маман. Ұлттық келісім. Ұлттардың бір мемлекет аумағында өзара татулық пен бейбіт қатар өмір сүру қағидасы. Ұлттық киім. Белгілі бір ұлтқа тән, ұлт ерекшеліктерін көрсететін, киім. Ұлттық күрес. #саяси. Белгіл бір ұлттың мүддесін қорғауға бағытталған үздіксіз жүргізілетін іс-қимыл, рухани актілер. Ұлттық кітапхана. Анықтамалықбиблиографиялық жұмыстар жүргізетін, баспа өнімдері мен жазбалар жинайтын және сақтайтын мемлекеттік мәртебесі бар мекеме. Ұлттық қарулы күштер. #әскери сөз. #саяси. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің қарулы ұйымы; ұлттың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, өмірлік маңызды мүдделерін қарулы күшқұралдарымен жеке және ұжымдық қорғау үшін құрылған, тәуелсіз мемлекеттің маңызды институттарының бірі. Ұлттық қауіпсіздік. #саяси. Ұлттың (мемлекеттің) өмірлік қарекетін қамтамасыз ететіндей күй, беталыс және жағдайлар. Ұлттық қозғалыс. #саяси. Белгілі бір ұлттың мүддесін қорғауға арналған ұлт ішінен шыққан ұйымдасқан топтардың келісім жүргізген шаралары. Ұлттық құндылық. #философиялық. Белгілі бір ұлттың мүддесіне, танымтүсінігіне бағытталған мәнділік. Ұлттық мақтаныш. Бүкіл бірұлтқа ерен еңбегі, ерлігі, рухы, күшқайраты, елжандылығымен танымал болған тұлғаларға қатысты туындайтын жаппай бір ұлтқа тән позитивті сезім. Ұлттық мектеп. Әрбір ұлттың тілін, тарихын және сол ұлт тілінде барлық пәндерді оқытатын мектеп. Ұлттық мемлекет. #саяси. Бір ұлттың негізінде, яғни мемлекетқұрушы ұлттың тарихи қалыптасу, даму барысында сол ұлттың мүддесін қамтамасыз ету мақсатында құрылған мемлекет. Ұлттық мүдде. Белгілі бір ұлтқа тән көзқарастар жиынтығы, тұтас бір ұлттың болашағының рухани біртұтастығын қамтамасыз ететін қоғамдағы әлеуметтік субъектілер ісәрекетінің, өмір сүру бағдарының негізгі, қозғаушы күші. Ұлттық мінез. Белгілі бір халыққа, елге тән мінез-құлық, дәстүр. Ұлттық намыс. Әрбір ұлт өкілінің отансүйгіштік қасиетін көрсететін жігерлі сезімінің, саналы ісәрекетінің көрінісі; ұлттық санасының жоғары деңгейін көрсететін әлеуметтікпсихологиялық, эмоциялық жеке адамға немесе белгілі бір қауымға тән сезім. Ұлттық нан. #тамақ өнеркəсібі. Қазақ халқының дастарқан мәзіріне тән ашыған қамырдан от шоғына пісірілетін нандар. Ұлттық нарық. #экономикалық. Бір елдің мемлекеттік шекарасының аумағымен шектелген жалпы ішкі нарық. Ұлттық нигилизм. Ұлттық ерекшеліктерді, құндылықтарды мойындамау, жоққа шығару. Ұлттық ойындар. Белгілі бір халыққа тән, қалыптасқан дәстүрлі ойын-сауық түрлері. Ұлттық психология. әлеум.-псих. Белгілі бір ұлттық қауымдастыққа тән орнықты сезімдік, эмоциялық қасиеттердің, әлемді ұғыну әдістері мен оған әсерықпал нысандарының тарихи тұрғыда қалыптасқан жинақтамасы. Ұлттық республика. #саяси. Республика түрінде құрылған ұлттық мемлекет. Ұлттық рух. қоғ. -мәд. Ұлттық сананың заттық және рухани мәдениеттегі көрінісі арқылы берілетін әлеуеті, күшқуаты; ұлтшылдық, елжандылық сезімнің күштілігі, ұлттық сананың биік түрі. Ұлттық руханият. Тұтас бір ұлттың рухани мұрасы, құндылығы. Ұлттық [ өзіндік ] сана. #философиялық. Белгілі бір тарихи қалыптасқан, бірдей бірегейліктегі, бір тілде сөйлейтін қауымдастықтың қоғамдық шындықты өзінше қабылдап, оны салт-дәстүр, тілі, өнері арқылы білдіруі; ұлттықэтникалық топтың әлеуметтік, саяси, экономикалық, эстетикалық, діни, философиялық т.б. көзқарастар жиынтығынан тұратын, рухани даму деңгейі мен ерекшелігін көрсететін ұғым. Ұлттық сана-сезім. Ұлтқа тән сана мен отансүйгіштік, елжандылық, ұлттық намыс сияқты күрделі сезімдер жүйесі. Ұлттық саябақ. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар нысандарының бірі. Ұлттық саясат. #саяси. Белгілі бір ұлт мүдделерінің шеңберінде жүргізілетін мемлекеттік саясат. Ұлттық спорт түрлері. #спорт. Әр ұлтқа тән, тұрмыссалтына ыңғайландырылған, ертеден келе жатқан дене тәрбие жүйесіне жататын спорт түрлері. Ұлттық стандарт. Стандарттау жөніндегі ұлттық орган қабылдаған және тұтынушылардың қалың көпшілігінің қолы жетімді стандарт. Ұлттық сусындар. #тамақ өнеркəсібі. Сүт және сүт өнімдерінен дайындалатын, сондай-ақ жарма дәндерінен қайнатылатын сусындар. Ұлттық табыс. #экономикалық. а) Бір жылда өндірілген тұтыну заттары және өндіріс құралжабдықтары. ә) Елдің әлеуметтікэкономикалық дамуының қорытындылаушы көрсеткіші. Ұлттық табыстың икемділігі. #экономикалық. Өндіріс түрткіжайттарының кез келгенін 1 пайызға ұлғайтқанда, ұлттық табыстың қанша пайызға өзгергенін сипаттайтын көрсеткіш. Ұлттық тағамдар. #тамақ өнеркəсібі. Қазақтың дәстүрлі дастарқан мәзіріне тән ас-су. Ұлттық тауар. #экономикалық. Белгілі бір мемлекеттің экономикалық аумағында өндірілген тауар. Ұлттық тәуелсіздік. #саяси. Белгілі бір ұлттың (мемлекеттің) басқа елдің бодауынан, тәуелділіктен өз алдына дербестігі, егемендігі. Ұлттық теңдік. #саяси. Белгілі бір ұлттың (мемлекеттің) өзге ұлттармен (мемлекеттермен) бірдей мәртебеде болуы. Ұлттық тұтастық. Белгілі бір ұлттың берік бірегейлігі. Ұлттық тіл. Ұлт болып қалыптасқан халықтың рухын, ділін, мәдениетін көрсететін қарым-қатынас құралы, ұлттық бірегейліктің қажетті де ең маңызды нышаны. Ұлттық ұлан. #әскери сөз. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының ұлттық әскери құрамының маңызды мемлекеттік әскери шараларды жүзеге асыруға, мемлекеттік нысандарды қорғауға арналған бөлігі. Ұлттық шовинизм. #саяси. Әсіреұлтшылдық көзқарас. Ұлттық шоттар. #экономикалық. Белгілі бір уақыт кезеңінде экономика дамуының сандық сипаттамасы болып табылатын шоттар мен баланстық кестелер жүйесі. Ұлттық шоттар жүйесі. #экономикалық. Көрсеткіштері табыстың, тұтынудың, қорланудың мөлшерін және күрделі шығынның шамасын анықтауға арналған баланстық кестелердің өзара байланысты кешені. Ұлттық экономика. #саяси. #экономикалық. Көбінесе қызметі елдің экономикалық аумағында жүзеге асырылатын шаруашылық бірліктердің жиынтығы (үкімет, жеке тұлғалар, пайда алмайтын жекеше ұйымдар, кәсіпорындар, фирмалар, компаниялар, т.б.). Ұлттық элита. қоғ. -саяси. Әp ұлттың құрамындағы қоғамдық өмірдің барлық салаларына неғұрлым белсенді ықпал ететін зиялы топтары.