Толковый словарь казахского языка: КІСІ

Слово: Казахский язык Русский язык Английский язык Найти

|КІСІ #зат есім. 1. Адам, пенде, жан. 2. Барлық адам баласы, адам атаулы. 3. Адамдық қасиеттердің нақты бір тұлғада жүзеге асу деңгейін көрсететін шама. 4. #философиялық. Дүниемен тікелей немесе жанама қатынаста болып, iстәжірибелік және рухани мәселелердi шешу барысында өз болмысын өзгерте алатын адам, субъект. 5. Бөтен біреу, бөгде адам. 6. #ауыспалы мағына. Қонақ, мейман. 7. #ауыспалы мағына. Қол, әскер. Кiсi ақысын жемедi. Бiреудің еңбегінің төлемін бердi, еңбегін жеп, қиянат қылмады. Кiсi ақысына қиянат қылмады. Еңбегінің төлемін бердi. Кiсi алады. Адамға шабады, шайнап тастайды. Кiсi алатын бурадай. Құтырынған, қаһарлы, көзi ештеме көрмей кеткен деген мағынада. Кiсi алатын бурадай бұрқылдады. Қатты ашуланды. Кісі алатын төбет. Мықты, қабаған ит. Кiсi алдары бар. Адамның көңілін табатын қасиетi бар. Кiсi алдына барды. Ісi түсіп біреуге жүгіндi, тәуелдi болды. Кiсi алдында. Бiреудің көзінше, бөтен адам тұрғанда. Кiсi аты. Адам есімi. Кiсi аяғы басылды. а) Адамдардың жүрістұрысы азайып тынышталды, тоқталды. ә) Беймезгіл уақыт болды, кешкірдi. Кiсi аяғы саябыр. Тыныштық кез. Кiсi аяғы сирексідi. Жүріптұрушылар азайды, келім-кетім саябырсыды. Кiсi басы. Әрбір адам; адам сайын, әр адамға. Кiсi бетіне күліп қарап көрмеген. а) Әдептi, ибалы, жеңілтек емес, мінезi байсалды, салмақты. ә) Үнемi қабағы ашылмайтын, мінезi тұйық, ешкімге тура қарамайтын. Кiсi бетіне қарамады. Ұялды, қысылыпқымтырылды. Кiсi бойы. Кiсінің бойымен бірдей биіктік, тереңдік сияқты ұзындықты білдіретін халықтық өлшем. Кiсi болады. Келешегi бар, жөнi түзу, адам болады. Кiсi болар бала. Келешегінен үміт күттірер жеткіншек. Кiсi болды. э к сп. Кiсімсініп қалды, маңғазданды. Кiсi болып қалыпты. Көзінің етi өсіптi, өзi туралы пікірi жоғары болып, кісімсідi. Кiсi босағасы. Бiреудің есігi, жат адамның үйi. Кісіге жұғымды. Үйірсек, көпшіл, сүйкімді. Кiсi ғұрым [ құрлы, орнына ] көрмедi. Адамға санамады, адам деп есептемедi, менсінбедi. Кiсi елi. Бөтен жер, бөгде жұрт. Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол, өзіңнің туған ұяңда бол, соған қызмет ет деген мағынада. Кiсi еңбегін қанады. Бiреудің ақысын жедi, қиянат iстедi. Кiсi есігін ашып көрмеген. Бiреудің үйіне бармаған, бас сұқпаған, қатыспаған. Кісі есігінде. Біреуге жалданып қызмет істеумен өмірін өткізу. Кiсi есігінде жүрдi [ өттi ]. Бiреудің үйінде жалшылықта болды, басқа біреуге жалданып еңбек еттi, біреу үшін жұмыс iстедi. Кiсi жұтып қойғандай. Сүпсүйкімдi, өте әдемi, келістi, әрлi. Кiсi қолына қарады. Өз бетімен күн көре алмай, басқаның жәрдеміне сүйендi, тілендi, сұрамсақтанды. Кiсi қызығарлық [ қызығатын ]. Адам қызықтайтындай, назар аударарлық. Кiсi-мен шағыстырды. Араға от салып, басқа біреумен ұрыстырды. Кiсінi өлтіріп жібердi. Адамды қатты ұялтты, жер қылды. Кiсi өлтірдi. Адам өмірін қиды, о дүниелік еттi. Кiсi өлтіру. #заң. Адамның өміріне қарсы жасалған қылмыстың ең ауыр түрi. Кiсi өлтірушi. Адам өлтірген қылмыскер. Кісі салғызды. Адам жібертті, араға адам жүргізді. Кiсi салды. Араға адам жүргіздi, басқа біреудi жұмсады. Кiсi санатына кірдi. Адам қатарына қосылды. Кiсi соттау. Адамды жазалау, жаза кесу, айыптау. Кiсi сыртынан тон пішу. Бiреудің үстінен өзінше сөйлеу, мінеу. Кiсi тонаушы. Қарақшы. Кiсi тіліне ердi. Басқа біреудің сөзіне сендi, жетегінде кеттi, айтқанына көндi. Кiсi үйi. Бiреудің үйi, бөтен үй. Кiсi шақырды. а) Адам әкелдi, басқа жерден кісi келтірдi. ә) Үйіне қонақ шақырды. Кiсi шаптырды. Тез хабар беру үшін адам жөнелттi, хабаршы жұмсады.