Толковый словарь казахского языка: ЖОЛ

Слово: Казахский язык Русский язык Английский язык Найти

|ЖОЛ #зат есім. 1. Адам не мал, күш көліктің қайта-қайта жүруінен тапталып, тақырланған із, сүрлеу. 2. Сапар, ұзақ жол. 3. Бағыт, беталыс. 4. Сөздің жазба не баспа түріндегі қағазға түскен ізі. 5. Салт, әдет-ғұрып. 6. #этнографиялық. Кәде, сый, сыйлық; ырым. 7. #этнографиялық. Жасы, дәрежесі үлкен, сыйлы, қадірлі адамдардың белгілі бір жағдайда бірінші болып жүруі туралы этикалық норма. 8. #ауыспалы мағына. Үлгі, өнеге. 9. #ауыспалы мағына. Құрмет, сый. 10. #ауыспалы мағына. Амал, айла, тәсіл. 11. #ауыспалы мағына. Шама-шарық, жөн. 12. #ауыспалы мағына. Жөні, орны, жайы. 13. #ауыспалы мағына. Жөн-жоба, әділдік. 14. #информатикалық. <ағыл. pаth> Файлмен байланысу жолы немесе оның дискідегі бумалар (каталогтар) тізімінен тұратын адресі. Жол азабы. Жолда кездесетін қиындық, қиыншылық. Жол азық. а) Жолаушының жолдағы ішіпжемі. ә) Рухани нәр, байлық. Жол айрығы. Жолдың екi жаққа бөлінетін тұсы. Жол алды. а) Жолға шықты, сапарға аттанды. ә) Кезегі келді. Жол амандығы. Аман-есен барып келу, аман-есен қайта оралу. Жол асты. Жол шекті, жол жүрді. Жол аузы. #зат есім. Жолдың басталар жері. Жол ауырлады. а) Жол қиындады, жүру қиындады. ә) Қиындыққа кезіктi, нәтиже бермедi. Жол ашты. Бір нәрсеге мүмкіндік жасады, туғызды. Жол аштырды. Бағыт-бағдар бергіздi. Жол ашық [ бос ]. Ешқандай кедергі жоқ, бөгетсіз. Жол байлау болды. Кедергі болды, жол кесті. Жол бақты. Жол торыды. Жол барлады. Жол қарады, iз кестi. Жол барлауы. #әскери сөз. Ұрыс жүріп жатқан аудандағы немесе жау басып алған жердегі жолдарды, олардың жайы мен жаңа жол тораптарын табу үшін жүргізілетін барлау. Жол бастады. Бiр игi шараға себеп болды, оң бағытқа салды, дұрысын көрсеттi. Жол бастау. Жолға шыққан топты бастап жүру, жол көрсету. Жол бастаушы. а) #көнерген сөз. Керуен, көштің алдына жүріп, бағытты анықтап отыратын жол білетін адам. ә) Тағдырына бағыт, жөн сілтеуші, бағдар беруші. Жол батасы. #этнографиялық. Үй иесінің ұзақ жол, қиын сапарға аттанарда ұдайы тамақ беріп, жолы үлкен, аузы дуалы ақсақалдан алатын тілегi. Жол бауырсақ. Ұзақ жолға арналып, тоң майға пісірілген бауырсақ. Жол бекідi. Қар басып, су жүруi салдарынан, т.б. себеппен жол қатынасы үзілдi. Жол берді. а) Біреудің өтіп кетуіне мүмкіндік берді, ығысты. ә) Өнерін, күшін, қабілетін көрсетуге мүмкіндік болмағанда, өз орнына басқа біреудің атқаруын сұрау немесе жөнжоралғысын беріп, бас тарту. Жол бермеді. а) Жолды бөгеп, жүргізбеді. ә) Ерік бермеді, есе бермеді. Жол беру. #этнографиялық. Қазақ халқының дәстүрлі әдеп нормалары бойынша, жасы кіші адамның үлкенге жол босатуынан бастап, үлкеннен бұрын төрге өтпеу, отырмау, астан дәм алмау, сөйлемеу; жекпе-жек кезінде жебемен ату кезегін беру, аңшылықта бірінші оқ шығармау т.б. әдетғұрыптармен сипатталатын этикалық жоралғысы. Жол бойынша басып шығару құрылғысы. #информатикалық. <ағыл. lіne prіnter> Барлық жолды бір мезгілде шығаратын басу құрылғысы. Жол болсын. #этнографиялық. а) #тілексөз. Сапарың оң болсын деген мағынада жолаушыға айтылатын сөз. ә) э в ф. Жолға жиналып жатқан адамның, жолаушының қайда беталғанын тіке сұраса, жолы болмай қалады деген ниетпен, жұмсартып сұрау үшін айтылатын сөз. б) Мұның жөні қалай, мұнысы несі деген мағынада айтылады. Жол бос. Бөгет, кедергі, тосқауыл жоқ, еркіндік. Жол бөлімі. #әскери сөз. Әскерикөлік жолдарын техникалық жағынан қорғау және құрылыс, қайта жөндеу жұмыстарын жүргізуге арналған жол әскері құрамындағы бөлім. Жол білмейді. Айқын бағытбағдары жоқ; салтдәстүрден хабары жоқ, білімсіз. Жолға даярланды. Жол жүруге әзірлік жасады, дайындалды. Жолға қойды. Тәртіпке келтірді, жүйеге түсірді. Жолға қойылды. Жөнге салынды, жүйеге түсірілді. Жолға маман. Жөнжоралғыны жақсы білетін (адам). Жолға салды. а) Дұрыс бағытқа түсірді, жөн сілтеді. ә) #жергілікті сөз. Шығарып салды, жолға азық, керекжарағын дайындасты. Жолға түсті. а) Өзінің бұрынғы бағытына оралды. ә) Жасы келіп, қартайып дүние салды деген мағынада айтылған. Жолға шықты. Сапар шекті. Жолдағы қорлар. #әскери сөз. Бөлімше жанындағы, ұрыс техникасындағы және сонымен қатар қозғалатын штаттық көліктегі тиісті мөлшерде, табельмен белгіленген материалдық құралдар қоры. Жолда жатқан жолбике. Әркіммен көңіл көтеретін, «жүрісі» көп әйел. Жолда қалды. а) Орта жолда тұрып қалды, ілесе алмады. ә) Жүл үстінде қаза тапты, қайтыс болды. Жолдан адасты. Дұрыс жолдан тайды, бұрыс кетті, алған бағытбағдарынан жаңылды. Жолдан азбайды. Жолдан таймайды, бағытын өзгертпейді. Жолдан бұрды [ тайды ]. Дұрыс бағыттан ауытқыды. Жолдан жазып қалды. Қателесті, жаңылды, жазды. Жолдан жығылмайды. Дәстүрді, салтты жақсы біледі. Жолдарды салыстыру. #информатикалық. <ағыл. cоmpаrіsоn оf lіnes> Жолдағы белгілі бір жол бөлігін іздестіру. Жолдарды талдау. #информатикалық. Программадағы барлық мүмкін жолдарды анықтау, толық емес жолдарды немесе бірдебір жолға тиісті емес программа бөліктерін табу мақсатында программаға талдау жасау. Жолдарды тасымалдау. #информатикалық. <ағыл. lіne fоldіng> Ұзындығы шығару құрылғысы жолының ұзындығынан артық мәтіндік хабарларды қабылдау кезінде жолды ауыстыру символын автоматтық кірістіру. Жолдармен операция. #информатикалық. <ағыл. оperаtіоn оn lіnes> Жолдық мәліметтермен – литерлік ( мәтіндік) немесебиттікжолдармен орындалатын операция. Жолдарың болсын. а) #тілексөз. Беттеріңнен жарылқасын, оң жол болсын. ә) #экспрессивті.#жақтырмау. Білгендеріңді істеңдер. Жол дастарқаны. Жол жүретін адамға арналып әзірленген дәм. Жолды ауыстыру. Теміржолдың шпалдырельс торларын жаңа трассаға көшіру. Жолды балластау. #кен ісі. Балласт материалын теміржолдың шпалдырельс торының астына жайып төсеу. Жолдық қорлар. #әскери сөз. Құрамалар, бөлімше, бөлімдердің әскери қорларына қосымша қорлар. Жолдың езуі. оккозионал. Жол шеті. Жолды түзету. #кен ісі. Пайдалану кезінде теміржолда пайда болатын ақауларды – оның кедір-бұдыр, шөгіп отырған, құлама жерлерін түзеп, қалпына келтіру жұмыстары. Жол жапасы. Жолаушы жүргенде жол азабының қиындығы, азабы. Жол жоқ. Рұқсат етілмейді, болмайды. Жол жорға. а) Жай, азғана жорғасы бар жылқы. ә) Бір қамшылық жорғасы бар, жүрісі жайлы ат. Жол жүрді. Сапар шекті, бір бағытқа бет алды; аттанып кетті. Жол жүрісті көрді. Жолсапарға жиі шықты, жол жүріп төселіп алды. Жол жүрісі қауіпсіздігі. Жол жүрісіне қатысушылардың жол-көлік оқиғаларынан және олардың зардаптарынан қорғалу деңгейін көрсететін жол жүрісінің жайкүйі. Жол кесті. а) Біреудің алдын тосты; жол бойын барлады. ә) қс, ойға алған шаруа басталмай жатып, нәтижесі қандай болатынын, әсіресе нәтижесіз болатынын айтты. Жол көрген. а) Көпті көрген, ысылған. ә) Жол білетін, жер танитын. Жол көргендік. Көрегендік, азаматтық. Жол көрсетті [ сілтеді ]. Жөн сілтеді; үлгі, өнеге көрсетті. Жол көрсетуші. Бағыт беруші, жолға салушы, бастаушы. Жол кухнясы. #техникалық. Ұзақ жол жүру кезінде тамақ дайындауға ыңғайландырылған мәшинежабдық. Жол [ ат ] қақты. Жолсоқты болды, ұзақ жолдантитықтады, шаршапшалдықты. Жол қаражат. Жол шығыны, жолға қажетті #қаржы термині. Жол #қаржы термині. Жолдың шығынына керекті қаражат. Жол [ теміржол ] қатынасы. Көлік арқылы теміржол, автокөлік жолымен жасалатын қатынас. Жол қоры. #экономикалық. Елдегі жалпыға бірдей пайдаланудағы автомобиль жолдарын күтіп ұстаумен, жөндеумен, жаңғыртумен, салуменбайланыстышығы ндардықаржыландыруға, жол қызметтерін көрсету нысандарын, жолқұрылыс материалдары мен құралымдарын, мәшинелерін, механизмдерін өндіретін кәсіпорындарды салуға, жабдықтар сатып алуға, жалпы салалық сипаттағы ғылыми-техникалық жұмыстарды жүргізуге, жол шаруашылығын басқаруға т.б. арналған мақсатты қаражаттар жиынтығы. Жол қуды. Ата-баба, даналар жолын ұстады, ізін қуды. Жол құрылысы мәшинелері. Автомобиль жолдарын салуға, оны күтіп ұстауға және жөндеуге арналған мәшинелер. Жол қысқарсын. Жол үстінде уақытты тез өткізу үшін тыңдаушысын әңгімеге тартып, әңгімелесіп отырайық деген мағынада айтылатын сөзқолданыс. Жол нұсқады. Дұрысын айтты, дұрыс жолға түсірді, жөн сілтеді, тура бағыт берді. Жол салды. а) Жүретін жолын аршыды, тазартты. ә) Кейінгіге үлгі, өнеге, жол көрсетті. Жол серік. Жолы, сапары бір, жолдас. Жол сілтеді. Бағыт нұсқады, жол көрсетті. Жол сызды. Келешекке жоспар жасады. Жол таласты. Өзара бәсекелесті, бақ сынасты, айтысты. Жол тапты. Дұрыс жолға түсті. Жол тартты [ жүрді ]. Алыс сапар шекті, алысқа аттанды. Жол тозыдырып, шаң қапты. Ат үстінде жүрді, күн-түн дамыл таппады, сапарда болды. Жол тонаушы. #сөйлеу. Жол торып, жолаушылап келе жатқан адамды тонайтын қарақшы. Жол торабы. #кен ісі. Жергілікті жердің белгілі ауданында (айлағында) жабдықталған немесе жабдықталып жатқан өзара байланысты темір және автомобильдік жол торабы. Жол торушы. Жол торып, өткенкеткенді тонаушы адам. Жол торыды. Жолын аңдыды, жол тосты. Жол тосты [ тосқыш ]. а) Бiреудi келедi деп күттi, жолына қарады. ә) Көлік жүретін жолға шығып, көлік күтті. б) Тілеуін тіледі, сапардан аман-есен оралуын күтті. в) Хабар күтті, алаңдады. г) Жолын бөгеді, қастық ойлады. Жол төседі. Құм, тас төгіп, жол жасады. Жол төсемесі. Автомобильдердің жолдың үстімен жыл бойы үздіксіз қозғалысын қамтамасыз ету үшін грунт үстіне салынатын көп қабатты төсеме. Жол түсті. а) Дәм тартты, сәті түсті. ә) Жол аршылды, тазарды. Жол үсті. Жүріп келе жатқан бағытта; жолшыбай, жол бойы. Жол чегі. э к он. Негізінен халықаралық туризмде туристерді валютамен қамтамасыз ету үшін пайдаланатын төлем құжаты; чекте көрсетілген соманы шетелдік немесе ұлттық валютамен төлеу жөніндегі ақшалай міндеттеме. Жол шекарасы. #информатикалық. <ағыл. pаge bоundаry> Бір жолға символдарды орналастырудың бастапқы және соңғы шекарасын көрсететін параматрлер. Жол шекті. Сапарға шықты. Жол шертті. #жергілікті сөз. Жол қысқарту үшін әңгіме айтты. Жолы ауыр. а) Көлікпен жүріптұруға қиын жол. ә) Сәтсіздікке ұшырай беретін, қиындыққа кезіккіш, жолы онша бола бермейтін. Жолы ашылды. Ойындағысы болды, мақсатына жеттi, дегенi болды. Жолы байланды. Жолы болмады. Жолы болар [ Тәңірі берген, ашылған ] жігіт. Құдай жолын оңғарған, бастаған ісі сәттілікпен жүзеге асатын, басына бақ қонған, жолы жеңіл жігіт. Жолы болғыш. Айтқаны, дегенi орындалғыш. Жолы болды. а) Тілегі, оймақсаты қабыл болды. ә) Олжалы болды, сапары оң болды. Жолы жақсы. Жолы сәтті, жолы болғыш. Жолы жеңіл. Жолы болғыш, істің сәті оралған (адам). Жолы кесілді. Жолы болмады, жолына кедергі кездесті, барар жеріне қиындықсыз бара алмады. Жолы кіші. #этнографиялық. а) Жасы, дәрежесі жас, үлкендер алдына түспейтін жастарға айтылатын сөз. ә) Жасы үлкен болса да, күйеулердің, келіндердің жолы кіші деген ұғымдағы сөз. Жолы қиюлы. Кесілген, бөгет. Жолы қырсық. ісі оңбайтын, өрге баспайтын, қырсық шалған. Жолы қырсықты. Жолы болмады, ісі жүрмеді. Жолына бас байлады. Қауіпке басын тіктi, құрбан болды. Жолына боз қасқа айтты. Құрбандыққа мал шалды, садақа берді, атады. Жолына бөгет болды. Кедергi жасады, кесе-көлденең тұрды. Жолына жөргем ілесті [ ілінді ]. Жолы болды, қолына қазына ілініп, олжалы болды. Жолына жуа біттi. Жолы болмады, сәтсіздікке ұшырай бердi. Жолына құрбан болды. Біреу үшін өмірін қиды, садағасы болды. Жолына мал мен жанын тікті. Бір нәрсеге жету үшін ештемесін аямады. Жолынан жарылқасын. б а та. Жолы болсын! Оң сапар болсын, Құдай бетінен жарылқасын, жолы олжалы болсын. Жолынан қалдырды. Жолға, сапарға баруына кесірін тигізді, бөгет болды, жібермеді. Жолын аңду. Жолын торуылдау, iзін кесіп, тосқауыл болу. Жолына түсу. Бір пайдалы істің жөнжобасын алу, соның ізін қуу. Жолын ашты. Оң жолға бастады, оңдады, бақытын жандырды. Жолын байлады. Біреудің жолына бөгет болды. Жолын берсін. тілек. Бiреудің сәттi жолы, жақсылығы, бақдәулетi жұғысты болсын, өзінің де басына келсін деген игi тілек. Жолын бөгеді. Кесірін, қырсығын тигізді, жолына кедергі болды. Жолында өлу. Не де болса ойлаған ойының, адамының соңына түсу, ойлағанына жету. Жолында тұрды. Біреуге кедергі болды, қарсы болды. Жолын [ алдын ] кескестеді. Жолына тұрды, бөгет болды, алдын орағытты. Жолын кескізді. Жолына кедергі, тосқауыл болдырды. Жолын қиды. Жолын берді, үлкенмін демей кезегін берді. Жолын қуды [ ұстады ]. Біреудің бағытын ұстады, еңбегін жалғастырды. Жолын қуушы. Біреудің істеген кәсібін істеуші, соның ісін жалғастырушы. Жолын оңғара көр! #тілексөз. іске сәт, жолын бер. Жолын тапты. Ретін келтірді, амалын тапты. Жолы нұрлы. Өмірі үлгілі, ісі әрдайым игілік, ізгілікке толы. Жолыңа басы пида болсын. тілек. Жолыңа құрбан болсын. Жолыңа [ қадамыңа ] гүл бітсін. #тілексөз. Сапарың оң болсын, қадамың құтты болсын. Жолыңа жуа шықсын [ бітсін ]. #қарғыс сөз. ісің оңбасын, жолың болмасын. Жолыңа құрмалдық. Жолыңа құрбан. Жолың ашылсын. #тілексөз. Бақытың жансын, жолың болсын. Жолың болсын. тілек. Сапар оң болсын деген мағынада жолаушыларға айтылатын сөз. Жолың болсын, жолдасың Қыдыр [ Қызыр ] болсын! тілек. Сапарға, соғысқа аттанған кісіге берер бата-тілек. Жолыңды тап. Жөніңді тап, бақытыңды ізде. Жолың кесілгір. #қарғыс сөз. Жолың болмасын деген мағынада. Жолы суық. #көнерген сөз. Қатал, қатты, рақымсыз. Жолы #тарихи. Жолы жіңішке, өте қиын. Жолы үлкен. #этнографиялық. Сыйлы, құрметті. Жолы шаң, қолы қан. Жүрген жері айғай-шу, қантөгіс.