Толковый словарь казахского языка: КӨР

Слово: Казахский язык Русский язык Английский язык Найти

|КӨР 1#омоним [ ир. ] #зат есім. 1. Қайтыс болған кісіні жерлеу үшін арнайы қазылған орын, мәйітті көметін жер. 2. #ауыспалы мағына. Адам тұрғысыз, сиықсыз мекен, жай. Көр азабы. діни. Қайтыс болған соң о дүниеде көретін ауыр бейнет, қорлық. Көр аузында. Өлім халінде, әл үстінде. Көр ауыз. Тісі түсіп, үңірейіп қалған ауыз. Көр бәйге. #этнографиялық. Жерлеу рәсімінің соңында өткізілетін ат жарысы. Көр ғазабы. ескi кіт. діни. О дүниедегi, өлгеннен кейінгi азап, қиыншылық, жаза, көр азабы. Көрге ала кірдi. О дүниеге бірге әкеттi. Көрге бірге ала кетті. Тіс жарып ешкімге айтпады, ішінде сақтады. Көрге енді. Ажалы жетті, демі таусылды, өлді. Көрге кірді. а) Көмілді, жерленді. ә) Бейнет шекті, қиыншылық көрді. б) Ұятқа қалды, масқара болды. Көрге кірсін. қарғыс. Жоқ болсын, көзі жойылсын. Көрге салды [ тықты ]. а) Өлтірді, көзін жойды. ә) Көмді, жерледі. Көрге сарқатындық. Түбінде, ақырында өлімге әкеп соқтырушылық. Көрге түсті. Жоқ болды, қирады, өлді. Көрде басы қалғыр! #қарғыс сөз. Өлім келгір, қата қалғыр деген мағынада. Көрде бір аунап түсті. Аруақ риза болған шығар деген мағынада. Көрдей қараңғы. Тастай қараңғы, түк көргісіз, қап-қараңғы. Көрден жаңа тұрғандай. Адам қарайтын сиқы жоқ, ұсқынсыз, жадау. Көрден көрге тығылғандай. Жасырынып, қашыппысып, сырт беріп таптырмай қою мағынасында. Көрден шыққан кісі сияқты. Ұсқынсыз, әбден жүдепжадаған. Көр қазды. Жамандық ойлады. Көр құшты. Өлді, сазайын тартты. Көр нұрлы болсын. діни. #тілексөз. Жерлеп жатқан кезде «марқұмның жатқан жері жарық болсын» деген мағынада айтылатын #тілексөз. Көр тамұқ. Азап-бейнет, әділетсіздік. Көр шеге. Қолдан соғылған тойтармасыз шеге. Көр шегедей. Көр шеге сияқты мықты. Көрі қазылды. Жамандыққа ұрынатыны алдын ала белгілі болды, анық сезілді. Көріңде өкіргір [ өкір ]! #қарғыс сөз. Өлгенде де жақсылық көрмегір, азапта болғыр.
|КӨР 2#омоним #сын есім. 1. Суқараңғы соқыр. 2. #ауыспалы мағына. Ештеңе түсінбейтін, түйсіксіз. 3. #ауыспалы мағына. Қараңғы, меңіреу. Көр болғыр! #қарғыс сөз. Түк көрмей қалғыр. Көр болды. Соқыр болды. Көр жыла, жер жыла. Қалай зар илеп қайғырсаң да деген мағынада айтылады. Көр жібіп жатқанда. Қатты адамның мейірленіп, жандүние жақсылыққа бет бұрып отырғанда деген мағынада. Көр кеуде. Түкке түсінбейтін, еш нәрсені ұғынбайтын, миғұла. Көр көзін ашты. Зердесін оятты, білмегенін білдірді. Көр көкірек. Еш нәрсеге түсінбейтін, бос кеуде. Көр мылқау. Екі сөздің басын құрай алмайтын, надан. Көр ошақ. Ешқайда шықпаған, от басында қалып қойған. Көр соқыр. а) Су қараңғы, соқыр. ә) Еш нәрсеге парық беріп ойламайтын, білмейтін. Көр тоғай. Қалың жынысты орман.
|КӨР 3#омоним #сын есім. Өнбей, жарылмай қалған (дән).
|КӨР = #етістік. 1. Көзбен байқау, бағдарлау, байыптау. 2. Қарау, көзбен шолу. 3. #ауыспалы мағына. Байқау, тырысу. 4. #ауыспалы мағына. Бастан кешу, өткеру. 5. #ауыспалы мағына. Айыптау, жазғыру, кінәлау. 6. #ауыспалы мағына. Есептеу, санау, білу, тану. Көрген жерде [ бойда ]. Қолма-қол, іле-шала, сол бойда. Көрген замат. Көрген бойда, көре сала. Көрген көресі, кешкен соры. Тіршілігі, бейнеті. Көрген күн. Өмір, тіршілік. Көрген күнді итке берсін. Қиындығы, қияметі көп болған, ауыртпашылық, қайғы бастан өткен кез. Көрген күні. Өмір, тіршілік. Көрген күні күн болмады. Тіршілігі оңбады, қиындап кетті. Көрген күні қараң болды. Басына қиындық түсті, қорлық көрді, азап шекті. Көрген күні құрысын [ көрген күнін итке берсін ]. Ауыр тұрмыс, қорлық өмірге байланысты айтылатын реніш сөз. Көрген кісi шыққысыз. Сәнсалтанаты, жиһазмүлкi көз тартатын, көздің жауын алатын, әдемi. Көрген құқайы бұл [ осы ] емес. Талай қиындықты көрген, көнбіс. Көргеннен көзақы алды [ сұрады ]. Тілемсек, сұраншақ болды. Көрген түстей. ізсізтүзсіз, нәтижесіз. Көр де тұр. Байқа да тұр, біліп қой. Көре алмады. а) Қызғанды, күндедi, iштарлық жасады. ә) Байқамады, бағаламады. б) Кездесе алмады, жете алмады. Көре алмау. Қызғану, іштарлық жасау, даттау. Көре білді. Тани алды, болжады. Көре жатармыз. Алдыартын байқармыз. Көрейін де өлейін. Бір көргеннен жабысу, айырылмай қою мағынасында. Көре қал. Байқа да тұр. Көрер көзге. Ашықтан ашық, көзін бақырайтып қойып, көз алдында. Көрер таңды көзімен атқызды. Ұйқы көрмеді, көз ілмеді. Көре тұра. Біле тұра, сезе тұрып. Көре тұрып көз жұмды. Біліп, сезіп тұрып білмегенсіді, мән бермеді. Көретін жарығы бар. Өлім аузынан қалған адамға қарата айтылатын, әлі де өмір сүретін жайы бар, өмір сүруді нәсіп еткен екен деген мағынадағы сөзқолданыс. Көрмеген көрімді көрді. Көп азап тартты, көрмеген көресісі қалмады. Көрмей жүрген құқайы емес. Біреудің түртпектегенін, дікеңдегенін, кесірлігін көргеннің алды-арты бұл емес, талайын көрген деген мағынада. Көрсе де көрмеген болды. Әдейі назар аудармады, байқамаған болды. Көрсем, көзім шықсын! #қарғыс сөз. Білсем соқыр болайын, көрген жоқпын деген мағынада. Көріп алармыз. Бір ісәрекеттің артын күту мағынасында.