Қазақ тілінің түсіндірмелік сөздігі: ҚОЛ

Сөз: Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі Іздеу

|ҚОЛ 1#омоним #зат есім. 1. Адамның бір нәрсені ұстайтын, жұмыс істейтін бес саусақ, алақаннан тұратын қолдың басы. 2. Адамның иықтан қар, білек, қолдың басын қамтыған дене мүшесі. 3. а н ат. <лат. membrum superіus > Адамның иықтан басталып, саусақтарының ұшына дейін бөлігін қамтитын жоғарғы дене мүшесі. 4. #ауыспалы мағына. Жұмыс күші, адам. 5. #ауыспалы мағына. Билік, иелік. 6. #ауыспалы мағына. Қолтаңба, жазу. Қол алды. а) Адамдардың, көбінесе ер кісілердің амандасарда, қоштасарда, сөз берісерде, танысарда ұсынылған қолмен өз қолын қолдастыратын қимыл ишараты. ә) Серт байласты, келістi, ант еттi. б) Әскер ерттi, сарбаздарын жинады. Қол алысты. а) Амандасу мен қоштасуда, танысуда, сөз берісерде көбіне ер адамдардың қол берісіп жасайтын қимыл ишараты. ә) Татуласты, мәмілеге келістi. б) Серттестi, серт байласты; бәстестi. Қол алысу. #спорт. Боксшылардың бір-бірін жек көрмей, жекпежекті жарыс ережесіне сәйкес өткізуге әзір екендіктерін білдіретін достық рәсімінің белгісі. Қол алысып, төс соғысты. Қол алысып, құшақтасып уәделесті, серттесті. Қол артты. а) Қолын мойнына салып, еркеледi, назданды. ә) Бiр нәрсеге қолды тіреп, сүйеніп тұрды. б) Бiреуге сендi, арқаланды. Қол асты. Біреуді өңірге, қандай да бір құзырлы орынға, аймаққа т.б. қатысты, соның қарамағындағы; соған бағынышты, қарасты, тәуелді өңір, ел, халық, төңірек т.б. Қол астына кірдi. #саяси. Бiр елдің өктем саясатының нәтижесінде екіншi ел бағынышты, тәуелдi болды. Қол астына қарады. Тәуелді болды, басыбайлы болды. Қол астына қаратты [ алды ]. Тәуелдi еттi, бағындырды. Қол астында. а) Қарауында, тәрбиесінде. ә) Иелігінде, билігінде, қарамағында. Қол астындағылар. Билігіндегілер, бағыныштылар, құзырына қарастылар. Қол байлады. Кедергі жасады, кесір болды. Қол басты.#көнерген сөз. Ертеде қара халық өкілінің өзінің куә екенін растайтындығын білдіру үшін бас бармағын күйеге батырып, керек қағазға басуы. Қол басындай. Жұдырықтай, кішкентай; зәредей. Қол батпайды. Тығыз, Қатты, тығыршықтай. Қол батырды. а) Күшін көрсетіңкіредi, қаттырақ ұстап қысты. ә) Қорлық көрсеттi, жәбірледi. Қол бәрбi. #техникалық. Бұрғылау аспабын қолмен айналдыратын бәрбінің түрi. Қол бердi. а) Ер адамдардың амандасқанда және де әйелер адамдардың танысайық дегенінде қолдарын берісіп, алақандарын беттестіріп білдіретін ымишараты. ә) Серт етіп, уәде қылып, қол алысып уәделестi. Қол берім жер. Таяу, жақын, қол созым жер. Қол болды. а) Қол астына кірді, тәуелді, бағынышты болды. ә) Күш болды. Қол босады. Жұмыстарын бітірдi, бос уақыты болды. Қол бостық. Жұмысы жоқтық, уақыты көптік. Қол бөгедi. а) Қол байлады, уақыт алды. ә) Кедергi болды. Қол бөгеу. Кесірін тигізетін, бөгеу болатын (іс). Қол бұлғады. а) Қолын бұлғақтатып, сау бол деп қоштасқанды білдіретін қимыл ишарат. ә) «Берi кел» деп белгi беретін, шақыратын қимыл ишарат. б) п о эт. Алыстан елес бердi, мен мұндалады. Қол бұлғалады. #сөйлеу. Қол бұлғады. Қолға алды. а) Қолына ұстады, көтерді. ә) Ебі бар, қолынан келетін іспен айналысуды бастады. б) Билікке, мансапқа т. с. с. жетті. в) Дұрыстады, ретке келтірді. г) Әзілдеді, қырына алды. ғ) Орындады, жүзеге асырды. д) Басып алды, қолға түсірді, тұтқындады. Қолға алынды. қс, шаруа басталды. Қолға жетпеді. Жоқ, ала алмады, қолына тимеді. Қолға кетті. Тұтқынға түсті, тұтқын болды. Қолға үйренді. Қолда ұстап күтуге көндікті. Қолға [ қолына ] қарады. а) Бір нәрсе әкелер, берер деп дәметті. ә) о й ын. Қолдағы картаға қарады. б) Кіріптар, тәуелді болды (адам). в) Мал қорада болды, жайылымға шықпады. Қолға қондырды. Қолына түсірді, өзіне қаратты. Қолға тигізбеді. Қолға түсірмеді, жеткізбеді. Қолға тоқ болсын. #тілексөз. Берекелі, қорлықоғанды болсын. Қолға түсе бермеді [ түспеді ]. Табылмады, кездеспеді. Қолға түспес. Таптырмайтын, тапшы, кездесе бермейтін. Қолға түсті. Ұсталды, тұтқын болды. Қолға түсірді. а) Қашқындарды ұстады. ә) Айналдырып алды, өзіне қаратты. б) Тапты, ие болды Қолға [ қолына ] ұстатқандай. Анық, айқын етіп. Қолға үйретті. Қолда ұстауға көндіктірді. Қолға үйретілген жануар. Қолдан сұрыптау кезінде тұрпаты мен мінезқылығы өзгермеген (немесе сәл ғана өзгерген), сондықтан адам қамқорлық жасамаған жағдайда табиғи мекендеу ортасында тіршілік ете алатын асыранды (үйірсек) жануар. Қолда бақты. Жайылымға жібермей, қорада ұстады. Қолда бар. Қолында бар мүлік, мал т.б. дүние. Қолда билік жоқтық. Еркінен айырылған, шарасыз. Қолдағы мал. а) Барлық малжайы, жиған-терген малы. ә) Малшыларға, жайлауға қосып қойған малынан бөтен қолында ұстауда қалған, ауылдың ішіндегі малы. Қолда қалған. Әлі бар, жоғалмаған. Қолдан алды э т н. Қызға құда түсіп, төркініне ұзату тойын жасатып, үйленді. Қолдан берді. э т н. а) Қызды ұзату тойын жасап, өз еркімен тұрмысқа шығарды. ә) Көріп тұрып айырылып қалды. б) Өз ықтиярымен берді. Қолдан жасау. Қолмен, қарапайым әдіспен даярлау. Қолдан жіберіп алды. Айырылып қалды, мерзімін өткізіп алды. Қолдан келді. а) Шамасы келді, мүмкіндігі, күші жетті. ә) қстей алды, іске асырды, жүзеге асыра алды. Қолдан келер шара жоқ. Дәрменсіз, лажсыз, амал жоқ. Қолдан келместі келтірді. Қиын іске ұмтылды. Қолдан қара саба, ас кетті. э т н. Ас әзірлеуден, үй шаруасына араласудан қалып қартайды деген мағынадағы жасы келген әйел туралы айтылатын сөзқолданыс. Қолдан өтті. Әбден қолданыста болды, тәптіштеп қаралды, жақсы таныс, бұрыннан біледі деген мағынада. Қолдан ұшқан. а) Қаза тапқан, қайтыс болған. ә). Өзі тәрбиелеген, өзі өсірген. Қолдан шығармады. Уысынан босатпады, еркіне жібермеді. Қолдан шығып кетті. Ұстай алмады, айырылып қалды. Қол добы. #спорт. Қолдоп (спортшылар бір-біріне допты қолдарымен ғана әуелетіп тастап, оны қарсыластарының қақпасына соғуға тырысатын командалық спорт ойыны). Қол дорба. Қолдорба. Қолды жаттықтыру. #спорт. Боксшының оң және сол қолдарымен қарсыласының басы мен денесіне екпінді өзара байланысқан соққылар жұмсауы және қорғаныс амалдарын қолдануы. Қолды жіпсіз байлады. Ерікке жібермеді, шырмау болды. Қолды қақты. Бір нәрседен құр қалдырды. Қолдың жұмыртқасы. #сөйлеу. Инкубатордікі емес, үйдің тауығы басып шығарған, құнарлылығы жоғары, дүкенде сатылатын жұмыртқадан бағасы қымбаттау тауық жұмыртқасы. Қолдың қаймағы. #сөйлеу. Қолдағы сауын сиыр сүтін сүттартқыш мәшине арқылы қолдан тартып жасайтын, майлылығы, құнарлылығы зауыттан шығарылған қаймақтан әлдеқайда жоғары, сату бағасы қымбаттау қаймақ. Қолдың наны. #сөйлеу. Үйде, жеке адамның өзі шақтап илеп, пешіне пісірген нан, көмешнан. Қолдың саласындай. Біркелкі, әпәдемі. Қолдың сүті. #сөйлеу. Жеке шаруашылықта, үйде бағылатын сауын малдан сауылып, көбіне қала тұрғындарына сатылатын, құнарлылығы, майлылығы жоғары сиыр сүті. Қолдың [ бес қолдың ] саласындай. а) Біркелкі, өрімдей; теп-тегіс. ә) Тарамыстанған, бадырайған. б) Анық, өте айқын. Қол еңбегі. а) Мәшине, арнайы құралжабдықтармен емес, қолмен жасалған жұмыс, қолеңбек. ә) Қол күші. Қол #етістік. Сойылған қой, ешкі т. с. с. аңның алдыңғы аяғы. Қол жайды. а) паралингв. Екі алақанын жайып, бір-біріне түйістіре өзіне қаратып, бата сұрағанды білдіретін қимыл ишарат. ә) Қолын көтеріп, бата жасады. б) Тіленді, сұрамсақтанды. Қол жалғап жіберші. Керек заттың қасына жақын тұрған кісіге нәрсені алып беріп, не көмектесіп жіберші деген өтінішті сыпайылап, жеңіл етіп жеткізудің түрі. Қол жаттықтырды. Бір нәрсені істеуге қолын төселдірді. Қол жетерлік. а) Жақын, алыс емес. ә) э к он. Тауар бағасының тұтынушыларсұранысын қанағаттандыруы, тауардың тым қымбат болмауы. Қол жеткізгісіз. Әркімнің қолынан келмейтін. Қол жеткізді. Ойлаған мұратына, мақсатына жетті. Қол жеткісіз. Қол жетпейтін, қолға түспейтін, алыстағы, қиядағы. Қол жетпеді. Дегеніне, діттегеніне жете алмады, арманы орындалмады. Қол жетпейтін. Алыс, мұнартқан, қол жеткісіз. Қол жетпес. Орындалуы қиын, қолға түспейтін. Қол [ қолы ] жетті. Бір нәрсеге ие болды, арманы орындалды, дегеніне жетті. Қол жуды болды. Бар нәрседен жұрдай болды, дәнеңе қалмады. Қол жұмсады. Ұрды, соқты, күш көрсетті. Қол жүгіртті. Қолын сумаң-сумаң еткізді, әр жерін бір ұстады. Қол жүрді. а) Сәті түсті, орайы келді. ә) #сөйлеу. Карта ойыны т. с. с. ойыншының ұтуы, жеңіске жетуі. Қол жіліктер. Малдың алдыңғы екі аяғына тиесілі жіліктер. Қол ине. #этнографиялық. Қолмен ұстап жіп өткізіп алып киім тігуге арналған, болаттан жасалған, ұшы үшкір жіңішке құрал. Қол кезеді. Қолды жанжаққа созып ербеңдетті. Қол көтерді. а) паралингв. Мойынсынғанды, бағынғанды, тізе бүккенді, берілгенді екі қолын төбесінен жоғары көтеріп білдіретін қимыл ишарат. ә) #ресми. паралингв. Жиналыс, мәжіліс т. с. с. қабылданған ұсыныс, қаулыны мақұлдағанды, келіскенді бір қолын жоғары көтеріп білдіретін қимыл ишарат. б) Ұрды, соқты, қол жұмсады. в) #сөйлеу. Такси тоқтату үшін қолын шошайтты. Қол қағысты. Ант етісті, серттесті, уәделесті. Қол қатты. Қол жұмсады, ұрды, соқты. Қол қауға. #этнографиялық. Қолмен тартып шығаратын кішкене қауға. Қол қимылы. #спорт. Бір не екі қолдың бір қалыптан екінші қалыпқа ауысуы. Қол қимылын істеп жіберді. Ұрды, соқты. Қол қойғызды. Қағазға жазылғанды растау үшін біреудің қолтаңбасын қойдыртты. Қол қойды. а) Қағазға жазылғандарды растау үшін соңына қолтаңбасын қалдырды. ә) Бір жұмысқа кірісті, істеп тастауға бел байлады. в) Мойындады, көзі жетті, сенді. Қол қойылды. #ресми. Бекітілді, расталды. Қол қою. #ресми. Белгілі бір құжат мәтініне жауапты, қатысы бар құзырлы адамның қолтаңбасын жазуы. Қол қуатты болсын! #алғыс сөз. Шөп шабу, орақ ору тәрізді жұмыс үстінде айтылатын ізгі #тілексөз. Қол қусырды. а) Екі қолын кеудесіне қойып, тәжім етті; құрмет қылды. ә) Бас иді, құлдық ұрды, аяғына жығылды. б) паралингв. Қолын бір-біріне айқастырып, еш нәрсе істемей бос тұрғанды, істегісі келмегенді білдіретін қимылишрат. Қол қусыртып отырғызбады. Босқа жүргізбеді, текке отырғызбады. Қол қусырып отырды. Еш нәрсе істемей босқа, текке отырды. Қол қусырысты. Қолдарын кеудесіне қойып, тәжім етісті. Қол құралсаймандары. ә с к. Әскерлер ұрыста өзіне окоп қазып және бекіністер жабдықтауға байланысты инженерлік жұмыстар жүргізетін құралсаймандар. Қол қысты. а) Амандасты, сәлем берді. ә) Қоштасу ишаратын жасады. б) Құттықтап, құтты болсын айтып, ишарат етті. Қолмен айналдырылатын кофеұсатқыш. Ағаш немесе металл корпусы, тұтқамен қозғалысқа түсетін диірмені, ұнталған дәннің майдалану дәрежесін реттеп отыратын тетігі, майдаланған кофе түсетін шағын жәшігі бар кофеұсатқыш. Қолмен жазылған. #сөйлеу. Мәшинке не компьютер арқылы емес, қаламмен, қарындашпен, өз қолынан жазылған. Қолмен кестелеу. #қолөнер. Кестені қолмен салу. Қолмен қойғандай. Дәл, нақтылы. Қолмен өткерісті. Тікелей араласты, өзі болып атқарысты. Қолмен тікті. Киімді т. с. с. ісмәшинесімен емес, қол инеге жіп сабақтап алып тікті. Қолмен істегенді мойныңмен #көтеріңкі стиль. Жасаған қылмыстың, жамандықтың жазасын тарту керек деген мағынада. Қол мергендеу. Қолы епті, атқаны нысанаға дөп тигіш. Қол пулеметі. ә с к. Мотоатқыштар бөлімінің қарсыластың жақын не орташа қашықтықтағы (800 мге дейін) адам күшін немесе атыс құралдарын дәл көздеп атуға арналған қаруы. Қол салды. а) зорлық-зомбылық етті, күш көрсетті, азаптады. ә) Бір істі бастады, қолға алды. б) Ұрлады, жымқырды, сұғанақтық етті. в) Төсекте жатқан әйелдің қойнына барды. Қол сауда. Азын-аулақ пайданы көздеген ұсақ заттардың үстінен баға қосып сату арқылы болатын сауда. Қол сауыт. #этнографиялық. Батырлардың сауытының иықтық, жеңседен тұратын қолды қорғауға арналған бөлігі. Қол сермеді. Бір нәрсеге ұмтылды, қол созды. Қол соғу. а) Қол шапалақтау, алақан ұру. ә) Құптау, разы болу, көтермелеу. Қол соғысты. Бір нәрсеге уәделесті, келісті; серттесті. Қол созарлық. Көмек қолын сұрайтындай. Қол созды. а) Талпынды, ұмтылды, дәмеленді. е) Жәрдем сұрады, тіленді. Қол соқты. а) Қол шапалақтады, алақан ұрды. ә) Құптады, қолдады, қостады. Қол сұғу. Біреудің ісіне араласу, сұғанақтану. Қол сұқпаушылық. #сөйлеу. Талантаражға салмаушылық. Қол сұқты. а) Талантаражға салды, сұғанақтық етті, ұрлады. ә) Біреудің ішкі ісіне араласты, билік айтты. Қол тапсырды. а)#көнерген сөз. Жақтады; дауыс беріп сайлады. ә) Бас иді, тәуіп етті. б) Бір нәрсені бұлжытпай орындауға серт берді, уәделесті. Қол тартпады. Қашпады, істей берді. Қол терісі сойылды. Бейнет шекті, азаптанды. Қол тигізбеді. а) Еш нәрсесіне тимеді, орнынан қозғамады. ә) Ұрмады, соқпады, ренжітпеді. б) Зар қақсап ауырды. Қол тигізді. Ұрды, соқты. Қол тимеген. Ешкім әлі кірісе қоймаған, істелмеген. Қол тоқпақ. #этнографиялық. Астық дәнді қолмен ұру арқылы майдалауға, ұнтақтауға арналған құрал. Қол тұсау болды. Бөгет жасады, кедергі болды. Қол тігіс. кәс. Қол инемен, қолмен тігу арқылы орындалатын тігіс түрі. Қол ұрды. Қол шапалақтады, қошемет көрсетті. Қол ұстасты. а) Қатар келе жатқан не тұрған екі және одан көп адам бірінің алақанын біріне қапсырып, саусақтарымен қысып, басты. ә) Бірікті, тізе қосты. б) Өмірлік жар болды, үйленді. в) Қыз бен жігіттің бірінбірі жақсы көруін, қимауын көрсетеді. г) Айырылмады, біте қайнасты. ғ) Айырылмастай болды, бірге кетті. Қол ұстастырды. Өмірлік серік қылдырды, үйлендірді, бірге жүргізді. Қол ұстау. #этнографиялық. Күйеу жігіттің қалыңдығының ұзатылар тойынан бұрын, қыз ауылына ұрын барып, жастар бас қосқан жиынтойдан кейін қалыңдығымен кездесуінде қыз жеңгелеріне беретін кәдесі. Қол ұшын берді [ ұсынды ]. Қолғабыс етті, көмек көрсетті, жәрдемдесті. Қол ұшын тигізбеді. Ешбір істі істемеді, жәрдем етпеді. Қол үзді. а) Тастады, ұмытты. ә) Алыстады, араласы үзілді. б) Байланыстан айырылды, қатынаспады. в) Ұмытты, қайта сөз қылмады. Қол шалғы. Қолшалғы. Қол шапалақтады. паралингв. Алақандарын бір-біріне ұрып разы болғанды, әсерленгенді; қарсы болғанды білдіретін қимыл ишарат. Қол шығыр. #этнографиялық. Тереңнен су т.б. сұйықтарды тартып шығаратын айналма білек ағаш. Қолы алдына сыймады. Не істерін білмеді, жалықты. Қолы алтын. Шебер, қолынан келмейтінi жоқ, iсмер адам туралы. Қолы аузына жеттi. Өз күнін өзi көретін күнге жеттi, қатарға қосылды. Қолы ауыр. Жұдырығы қатты, ұрса оңдырмайды деген мағынада. Қолы ашық. Жомарт, береген, мырза, еш нәрсесін аямайтын (адам). Қолы ашылды. Ештеңесін аямай жұмсады. Қолы бармады. Батылы жетпеді, дәті шыдамады. Қолы батты. Қолы тидi, ұрды. Қолы берекелі. Не жасаса да, бәріне жетімді, тойымды етіп жасайды деген мағынада. Қолы бос [ бостық ]. а) Бір нәрсені істеуге бос уақыты болды, қолы тиді. ә) қстейтін іс жоқ, тек жүрген, еріккен. Қолы босады [ тиді, қалт етті ]. Бос уақыты болды. Қолы біледі. Қолының шеберлігі бар. Қолы епті [ епсек ]. іске шебер, икемді. Қолы жеңіл. а) қстеген ісі оңға басатын, сәті түсетін. ә) Саудасы тез жүріп кететін, жеңіл қолды (адам). Қолы жетті. а) Ие болды. ә) Арманда қалмады, дегеніне ие болды. Қолы жүйрік. Епті, икемді шебер. Қолы келте. Дүниеге тапшы, кедей, қолы қысқа. Қолы кесілді. Еш нәрсе істей алмады, мысы құрыды. Қолы қайратты. Күші көп, мығым, ұстағанын тыпыр еткізбейтін. Қолы қалт етсе. Қолы сәл босай қалса. Қолы қалтырады. Батылы бармады, жүрексінді. Қолы қанға батты. Кiсi өлтіріп, қанын мойнына жүктедi. Қолы қанды. Қолы бір нәрсені істеуге үйренді, машықтанды. Қолы қанды болу. Атқанын түсіру, олжалы болу. Қолы қарайды. Көп уақыт айналыспағандықтан ептілігінен айырылды. Қолы қарақты. Іске шебер, қолынан бір нәрсе келетін, қолы епті. Қолы қарап отырмады. Тынымсыз жұмыс істеді. Қолы қатты. а) Еш нәрсесін бермейтін, сараң. ә) Мейірімсіз, қатал, қатаң. б) Қуатты, күші көп. Қолы қатып кетті [ қалды ]. Икемге келмеді, иілмеді. Қолы қолына жұқпады [ тимеді ]. Жұмысты, істі жылдам, шапшаң істеді. Қолы құтаймады. а) Берекесі болмады, байымады; байлық жиналмады. ә) Қолына баласы тұрмады. Қолы [ қол ] қысқа [ қысқалық ]. а) Кедей, жарлы. ә) Тапшы, жетімсіз, қалтасы жұқа. б) Тамыртанысы аз, жоқ. Қолы қышыды. Бір нәрсе істегісі келді, ерікті. Қолымен күл көседі. Отымен кіріп, күлімен шықты, бар бейнетін тартты. Қолымен жазды. Мәшинке емес, қағаз, қалам арқылы тіке өзі жазды. Қолымен жазылды. Қағаз, қалам арқылы жазылды. Қолымен жамандық істеді. Әдейі, қасақана, өзі тіке, мақсатты түрде кесірін тигізді. Қолымен жасалды. Біреулер арқылы, біреулердің тіке көмегімен іске, жүзеге асырылды. Қолымен от көседі. Біреу арқылы араздық тудырды. Қолымен істегенді [ еткенді ] мойнымен көтерді. Өз күнәсын өзі тартты; жұртқа ауыртпалық салмады. Қолымен істелді. Біреу арқылы әдейі ұйымдастырылды. Қолымен істеп, аузымен бұйырады. Біреу арқылы істетеді, сойылсоғарын, айтқанын екі етпейтін адамды жұмсайды деген мағынада. Қолына алды. а) бағып-қағу үшін өз үйіне алды, күтімге алды. ә) Ие болды, билік еттi. Қолына жүзік салды. а) Саусағына сақина киді. ә) Некелесті, некеге тұрды. Қолына көшті. Қарауына өтті, билігіне берілді. Қолына күн қондырғандай арайлады. #бейнелі сөзқолданыс. Нұрын, шапағатын төкті. Қолына кіргізіп алды. Өз үйінде тұрғызды, күшік күйеу еттi. Қолына кірді. Біреудің үйіне келіп тұрды; күшік күйеу болды. Қолына қалам [ қағаз ] алды. а) Шығармашылық жұмыспен айналысты, өлең жазды. ә) Хат жазды. Қолына [ құс ] қондырды. а) Жігіт үйленді, отау құрды. ә) Көңілін тапты, айтқанына көнетін етті. Қолына қылыш [ найза ] ұстады. Қолбасшы болды, қол бастады, соғысты. Қолына қылыш [ найза, мылтық т.б. ] ұстатты. Қолына қару берді, жарақтады. Қолынан бар келерi. Шамасы келетін жерi. Қолынан боқ та келмейді. Ештеңе істей алмайды, қолынан түк келмейді, іске ебі жоқ. Қолынан бізі түсті. қстерге шарасы қалмады, жамандық жасай алмады. Қолынан екі келсе, бірін қылсын! Қолынан келгенін аямасын, шамасы жеткенін істеп қалсын. Қолынан келген қонышынан басады. Жалғанды жалпағанан басады, ойлағанын істейді. Қолынан [ қолдан ] келгенше. Мүмкіндігінше, шамасынша, өз әлінше. Қолынан келеді. Істей алады, орындайды. Қолынан не келеді. Қарсы еш нерсе істей алмайды, еш шамасы жоқ. Қолынан [ түк ] келмейді [ келері жоқ ]. Ештеңе істей алмайды, шамасы жетпейді. Қолынан кетпен түспеді. Бау-бақша жұмыстарынан қолы босамады. Қолынан қой жарысы келмеді. Ешбір іске қыры жоқ, ебі жоқ, сылбыр мағынасында айтылады. Қолынан мөрі тамған [ төгілген ]. Өнерлі, шебер, ісмер, іскер. Қолынан намыс бермеді. Жеңілмеді; нағыз қайсарлық көрсетті. Қолынан орақ түспеді. Тыным таппай шаруа істеді, шөп шапты. Қолынан өткерілді. Қолында болды, иесі болды. Қолынан өтті. Тексерді, қарады. Қолынан сарқыт жемеді. Қолынан дәм татпады, араласпады. Қолынан сойыл түспейтін кісі. Көздегені ұрыс-төбелес, жүрген жері жанжал болатын кісі туралы айтылады. Қолынан шығармады. Ажырап қалғысы келмей қолда ұстады; көзден таса етпеді. Қолынан іс келетін. Ширақ, пысық, етітірі; не болса да істей алатын. Қолына оймақ ілмес. Олақ, қолына ине ұстай алмайтын. Қолына өтті. а) Мұрагерлік жолмен берілді. ә) Тапсырылды, сеніммен берілді. Қолына тиді. а) Бір нәрсені алды. ә) Иелік етті. Қолына түкіріп отырған. Сақадай сай, дайын отырған. Қолына ұстату. Тапсыру; көзін жеткізу. Қолын бұлғалақтады. Қолын бірнеше қайтара бұлғады. Қолын былғады. Жаман iске араласты. Қолын бір [ бірақ ] сермеді [ сілтеді ]. “Мейлі”, “қойшы”, “жоқ!” сияқты сөздердің (лажсыз келісім немесе қарсылық білдірудің) қимылмен берілуі. Қолында билігi бар. Басқарушы, қызметi бар, мансапқа ие. Қолында болды [ өсті ]. Біреудің тәрбиесінде болды, қарамағында өсті. Қолында бұлы бар. Ақшалы, дәулеттi, бай. Қолында жүрді. Біреудің қол астында болды, ықпалында жүрді. Қолында өлейін. Бір нәрсеге келіскенше арпалысып өтейін, басымды өлімге тігейін деген мағынада. Қолында ұстады. Қарамағына, иелігіне, жұмсауына алды. Қолын емінеркін батырды. Өзін еш нәрседен шектемедi, қолы ұзын болды, халахуалы зор мүмкіндік бердi. Қолын жылы суға малғызды [ малдырды ]. Бар жағдайын жасады, асырап күтті. Қолын жылы суға малды. а) Тұрмыстың рақатқызығын көрді, қамсызқайғысыз өмір сүрді. ә) Келінді болып, келін жұмсап, қолы ұзарды. Қолын кеш [ мезгілінен кеш ] сермеді. Мезеті өтті, кешеуілдеді, кешікті. Қолын күйдірді. а) Қолын қарып алды. ә) Тосқауылға кездесіп, зиян шекті. Қолын қайда қоярын білмедi. Жұмыссыздықтан не iстерін білмедi. Қолын қақпады. Бетін қайтармады, жолына тосқауыл болмады, қарсы тұрмады. Қолын қақты. а) Алғысы келген нәрсесін бермеді, тілегін орындамады. ә) Бетін қайтарды, ренжітіп алды. Қолын қанға батырды. а) Қан төктi, қанын жүктедi, қылмысты болды. ә) #этнографиялық. Ант айтып, серт берістi. Қолын қанға былғау. Өлтіру, өліміне себепшi болу. Қолын қанға малды. Кісі қанын мойнына жүктеді. Қолын қанға малдырды. Біреудің қанішерлік жасауына түрткі болды. Қолын қате сермеді. Шалт кетті, шалыс басты, жаңылысты, адасты. Қолын сілтеді. паралингв. Қойшы, доғар дегенді қолын сермеп білдірді. Қолын таныды. Жазуын, біреудің қолтаңбасын білді. Қолын ұзартты. а) Келін жұмсады, өзі істейтін шаруаны келін атқарды. ә) Көмек берді, жәрдемдесті, қолғабыс етті. Қолын шығарды. паралингв. #жағымсыз. Бір нәрсеге мүлде қарсы екендігін білдіру үшін, сұқ саусағы мен ортан қолдың арасынан бас бармағын шығарып көрсететін қимыл ишарат. Қолының жымысқысы [ сұғанақтығы, жиендігі ] бар. Ұрлыққа бейім, жымқырғыш (адам). Қолының көзі бар. Саусағынан бал тамған шебер. Қолының құрышын қандырды. Әбден ұрыпсоқты, жазалады. Қолының қышуы қанғанша сабады. Әбден айызы қанғанша, өшін алғанша ұрды. Қолыңа дерт бермесін. #алғыс сөз. Қолғабыс етіп, жәрдемін тигізген адамға ризашылығын білдіргенде айтылатын сөз. Қолыңмен бергенді аяғыңмен жүріп ала алмайсың. Берген қарыз ақшаны қайтарып алу қиын деген мағынада. Қолыңнан келсе, қонышыңнан бас. Шамаң, ебің болса, қыларыңды қылып қал, қамты, ойыңа келгенді істе деген мағынада. Қолы сақи.#көнерген сөз. Қолы ашық, жомарт, мырза. Қолы сараң. Қолы тар, жомарттығы жоқ. Қолы талды. Қары шаршады, әлсіреді. Қолы #тарихи. Сараң, қатты, берері жоқ кісі. Қолы тарлық. Жоқшылық, тапшылық, жетіспеушілік. Қолы тиді. Ұрды, соқты, сабады. Қолы тимеді [ босамады ]. Уақыт болмады; қолы босамады, мұршасы келмеді. Қолы түсу. в #етістік. Мініс жылқысы мен өгізге ауыр жүк арту, алыс жолда ұзақ қинаудан алдыңғы аяғының бұлшық еті салдану кінәраты. Қолы түсінді. #жергілікті сөз. Қолы үйренді. Қолы [ қысқа қолы ] ұзарды. а) Барлыққа, молдыққа қолы жетіп, етекжеңі кеңейді. ә) Көмекшіге, қолқанатқа жарыды. б) э т н. Келін түсірді. Қолы ұзын. а) Қуатты, әлді, малды, дәулетті. ә) Не істеймін десе де, қолынанкелетін, мүмкіндігі мол. Қолы ұсынықты. Өнерлі, шебер. Қолы шығыңқырады. #сөйлеу. Қолы жүрді, жолы болды. Қолы шыққыш. Қолына жақсы карталар келіп, қайта-қайта ұта беретін. Қолы шықты. Ойында қолы жүрді, ұтты. Қолы ілінді. Шап берді, ұстады. Қолы ісмер. Қолынан бәрі келетін, шебер.
|ҚОЛ 2#омоним #зат есім.#көнерген сөз. Көшпелілер арасында жасақ, қосын, лек, әскер ұғымдарында қолданылған дәстүрлі әскери атау. Қол бастады. Қолбасшы, әскербасы болды, жорыққа басшылық етті, әскер бастады. Қол болды. Сарбаз, топ болды, әскерге кірді. Қол жиды. Әскер топтады, нөкер жасақтады. Қол қаулады. Қалың әскер қаумалап қаптады.
|ҚОЛ 3#омоним #зат есім.#көнерген сөз. Жөн, ыңғай. Қол емес. Жөнсіз, ыңғайсыз, қолайсыз. Қол көрді. Дұрыс деп есептеді, мақұл көрді, құптады.