Қазақ тілінің түсіндірмелік сөздігі: ЖАН

Сөз: Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі Іздеу

|ЖАН 1#омоним [ ир. ] #зат есім. 1. Адам баласына, жанжануарларға тіршілік беретін рух, қуат. 2. Адамның ішкі сарайы, рухани әлемі. 3. п с их. Адамның ішкі ойсанасы, рухани, сезімдік қасиеттері. 4. #діни. Алланың нұрынан пайда болып оның ғана әмірімен адамның тәніне тіршілік бітіретін рух. 5. #философиялық. Философияда тәнге қарама-қарсы қойылып, оған тіршілік бітіретін рухқа қатысты түсінік, негізгі философиялық ұғым. 6. #экспрессивті. Қадірқасиет тұту ретінде, еркелету, жақсы көру мәнінде айтылатын сөз. Жан азабы. Қатты қиналыс, жанға батқан дерттің күйзелісі. Жан азабын тартты. Дертті болды, қатты қиналды. Жан азабын шектірген зорлық. #құқықтық. Жәбірленушінің қарсылық көрсетуіне, өз құқықтары мен мүдделерін қорғауына деген ерікжігерін жасыту үшін қорқыту, өлтіремін деп қоқанлоққы жасау жолымен адамның психикасына әсер ету. Жан айғайы. Жан күйінішi, жан сезімi, iшкi күйзеліс. Жан ақым. Көрдi жанынан ойып қазу. Жан алды. а) Тірі қалдырмады, өлтірді. ә) Жер жебіріне жетті, жер қылды. Жан алқымға алды. Жанды қысты, естi шығарды, састырды. Жан алқымға келдi. Жанын қоярға жер таппады, әбден қысылды, қиналды, басына қиыншылық күн туды, тықыр таянды. Жан алқынды. Демікті, тынысы тарылды, жан күйіктен азапқа түсті. Жан алыс, жан беріс. #бейнелі сөзқолданыс. Қантөгіс, қырғын. Жан атты. #бейнелі сөзқолданыс. Бір нәрсені, істі жанымен беріліп істеді, рухтана жасады. Жан ауруы. Жан азабы. Жан ауырды. а) Жанға батты, бір нәрсенің, біреудің азабын тартты. ә) Көңіліне ауыр алды, ренжіді. б) Жаны ашыды, қамын ойлады, аяды. Жан ауыртты. а) Қатты батырды, азаптады, қиналды. ә) Мазалатты, қам-қарекет жегізді, уайымдатты. б) Ренжітті, көңіліне ауыр тигізді. Жан ашыды. а) Біреуді есіркепмүсіркеді, аяды, халін түсінді. ә) Қамқорлық жасады, қамын жеді. б ) Намысына тиіп, көңілішымырлапшарасыздықтан іші қайнады. Жан аяды. Қауіпке бармады; басын алып қашты. Жан аямады. а) іске белсене кірісті, жанын салды, тартынбады. ә) Өмірін қиды, жақыны үшін бәріне дайын болды. Жан аямай. Бар ынтажігермен, жанын салып. Жан [ аямас ] аяспас. а) Қауіпқатерден қайтпас, ержүрек, батыл. ә) Қимас, қадірлес. б) Бітіспес, өшпес. Жан аяспас дос. Жанын беруге дайын дос, достығы мызғымас жан. Жан бағу. Күн көру, тіршілік ету; ілдалдалау. Жан бақты. а) Күн көрді, тіршілік етті, ілдалдалады. ә) Жанын күтті, күтінді. б) Жанын түсінді, ойын аңғарды. в) Жанын сақтады, аяншақтанды. Жан бала. Іштен шыққан, туған перзент. Жан бауыр. а) Ең жақын, туған (адам). ә) Ыстық, жақын. Жан бергенше. Көз жұмғанша, өле-өлгенше. Жанберді. а) Жантәсілім етті, өлді. ә) Жанын салды, аянбады. б) ант-су ішті, қарғанды. в) Өң берді, жайнатты, құлпыртты. Жан беру. #этнографиялық. Қазақ халқының дәстүрлі құқықтық мәдениетіндегі куәлікке жүрудің ерекше түрі. Жан беруші. э т н. Жазаға ілігіп тұрған адамның ақтығын дәлелдеуге бас байлаушы, дәстүрлі құқықтық мәдениетіміздегі куәлікке жүруші адам. Жан берісіп, жан алды. а) Қырылысты, қырқысты. ә) Жанталасып жарысты, бар күшімен атсалысты. Жан бітті. а) Жүректен бойға қан тарады, тірілді. ә) Әрекетке түсті, іске қосылды. Жан бітірді. а) Жарқыратты, жайнатты, құлпыртты. ә) Қозғалысқа түсірді, тіршілік берді. Жанға батты. а) Аурудан мазасы кетіп, қатты қиналды, тәні азап тартты. ә) Қайғыдан, өкініштен т.б. күйзелді, қиналды. Жанға бату. Ауыру, қиналу, азаптану. Жанға жағымды [ жылы ] тиді. Көңіліне жылы ұшырады, жарасыммен көңіліне орнықты. Жанға жайлы. а) Көңілге қонымды, жағымды. ә) Алаңсыз, қызықты, рақаты мол. б) Саялы, тыныш, жым-жырт. Жанға қас. Зиянды, пайдасыз. Жанға сая. Көңілге медеу әкелетін жайлы, рақат. Жанға шипа [ дертке дару ]. Жан мен тәнді аурудан, қиналудан құтқаратын емдік қасиеті бар. Жан далбаса. Жан ұшыра, бар жаны шыққанша. Жан дауысы шықты. Құлындаған дауысы шықты, бар күшімен шыңғырды. Жан дәрмен. а) Жанталасып, арпалыспен, бар жанымен, бойындағы бар күшімен. ә) Жан сақтайтын амал-айла, тәсіл. Жан дегенде жалғыз. #экспрессивті. Ең жақын, адал, сенімді, жалғыз. Жан [ жандай ] дос. Ең жақын, өмірлік жолдас. Жан дүние. а) #психологиялық. Адамның ойсанасы, ішкі сезім, қозғалысы, ой түюі. ә) Ішкі көңіл толқынысы, бар ішкі сарайы. Жанды басшылық. #жергілікті сөз. Әсерлі, ықпалды, тиімді басшылық. Жанды жеген жегі. Әбден қиналтқан, мазаны алып, азапқа салған іштегі күйік, сыр, құса т.б. Жан есірік. Есуас, ессіз. Жан жары. п о эт. Жан жолдасы, сүйген жары, қосағы. Жан жолдас. көтеріңкі. а) Жұбай, жар, зайыбы. ә) Ең жақын, сыйлас адам. Жан жұмбағы. #философиялық. Жанның пайда болуы мен тәнде, тәннен тыс күйі туралы беймәлім, жауабы табылмаған діни, философиялық мәселе. Жан жүгірді. Қуат кірді, күш енді. Жан жүйке. Нерв жүйесі, жүйке, тамыр. Жан жүрек. #поэтикалық. Шын көңіл, таза сезім. Жан жыртылды. #экспрессивті. окказ. Қиналды, құмартудан не істерін білмеді. Жан жіп. #этнографиялық. Біреудің малын айдап әкету, ұрлау үшін баукеспенің үнемі өзімен бір алып жүретін арқанжібі. Жан игі. Бәрінен жан қымбат, басқаның өмірі ардақты, қасиетті, бағалы. Жан керек. #сөйлеу. Ол да адам, пенде, ол да тіршілік еткісі келеді, өлгісі келмейді деген мағынада. Жан [ жаны ] кетті. а) Бойға қан жүрмеді, жүрек соқпады. ә) Ауырғаны сезілмеді, ауырмады. Жан кешті. Жаны шықты, өлді. Жан кіргендей. Тірілгендей, бойына қан жүгіріп, жан біткендей. Жан кірді. а) Жан бітті, тірілді, есін жиды. ә) Құлпырды, жайнады. б) Риза болды, рақаттанды, сүйсінді, айызы қанды. Жан қадірін біледi. Өзінөзi күтедi, қастерлейдi. Жан қайғы. Жеке басының амандығы қымбат деген мағынада. Жан қинады. а) Жанына батырды, азаптады, іштей күйзелтті. ә) Бейнет көрсетті, машақатқа, әлекке салды. Жан [ көңіл ] қосысты. Сөзі жарасты, екі жас бір-бірін ұнатты, бастары қосылды, үйленді. Жан қуды. #жергілікті сөз. Жанталасты, аласұрды. Жан құйттады. Жан бақты, бас пайдасын ойлады, жанын күтті. Жан құмары. Ынтықтық, көңіл қалауы. Жан қысылды. а) Жабырқады, көңілі пәс болды. ә) Қатты қиналды, тықыр таянған кезге тап болды. Жан ләззаты. Марқайып, рухани қанағаттанушылық, зейнетіне сүйсінушілік. Жаннан безген. Қатыгез, қаныпезер. Жаннан безді. а) Өмірден түңілді, соңғы үмітінен айырылып, өлімге дайындалды. ә) Жанкешті болды, басын ажалға тікті. Жаннан кешті. а) Іштей азаптанып, қатты күйзеліс, өкініш құсадан дүние салды. ә) Ажалға басын тікті, аянбай өмірін беруге барды. Жаннан күдер үзді. Ажалға басын тікті. Жаннан күсті. Барын берді, ақыры ажалдан да қорықпады. Жаннан түңілді. Үмітін үзді, күдері қалмады. Жанның мияты. Адамға медеу, сүйеніштаяныш. Жан сақтады. а) Өмір сүрді, тіршілік етті. ә) ілдәдалады, өлместің күнін кешті, күнін көрді, күнелтті. б) Қорғаныш етті, пана қылды. Жан сақтау. а) Күнелту, күнін көру. ә) Тіршілік ету, қарекет жасап, өмір сүру. Жан салғандай. Тірілтіп алғандай, есін жиғызып, еңсесін көтерткендей. Жан салды. Тірілтіп алды, жан бітірді. Жан салмайды. Ешкімге алдын бермейді, кезек бермейді. Жан сауға. Бас амандық. Жан сауғалады. а) өйтіп-бүйтіп бас амандығын, жан сақтауды ойлады. ә) Жеке бастың мүддесін ойлады, өз басына ғана амандық ойлады, тығылды. Жан саялады. Бас амандығын қорғады, жан сақтады. Жан саясы. Жан тыныштығы, рақаты. Жан сәуле. #экспрессивті. Әдетте сүйікті қызына қарата айтылатын еркелету мәніндегі атауыш сөз. Жан сезім. Көңілдің ішкі толқынысы, ынтықтық. Жан серік. а) Алғаны, қосағы, жұбайы. ә) Сүйеніш, тірек болатын жолдас, айнымас, ажырамас дос. Жан созды. а) Шыдады, төзді. ә) #жергілікті сөз. Бір нәрсеге жетуге жанталасты, тырысты. Жан сұлулығы. Ішкі сезім дүниесінің тазалығы. Жан сүйсінді. Көңілі толды, риза болды. Жан сыйы. Табиғи берілген дарын. Жан сырқаты. Шипалық, емдік сусын. Жан [ сөзі ] сыры. Жүректен шыққан шындық, шын сөз. Жан тапсырды. Өліп кетті, дүние салды. Жан таптырмады. Тыным таптырмады, жанын қоймады, дамыл бермеді. Жан тартты. Жаны ашыды, аяды, жақын тартты. Жан тарту. Жаны ашу, аялау, жақын тарту. Жан тәтті. Жан қымбат, өмір керек деген мағынада. Жан тебірентті. а) Жанға батты, толқытты, егілтті. ә) Елжіретті, мейірлендірді. Жан тербетті. Рақаттандырды, жанына жайлы болды. Жан терге түсті. Қатты қиналып, қара терге түсті. Жан тоймады. Құмарта қызығып, көзі тоймады. Жан түршікті. Зәресі ұшты, қорықты, шошыды. Жан түршіктірді. Зәресін ұшырды, шошытты. Жан тылсымға тақады [ таяды ]. Өлерменге жеткізді, әбден қыспаққа алды. Жан тыныштығын бұзу. Көңілін күптi қылу, күмәндандыру, мазалау. Жан тітіркенді. Төбе шашы тік түрды, сескенді, қорықты. Жан ұрды. #жергілікті сөз. Жанын салды, бар мүмкіншілігін пайдаланды. Жан ұшырды. Дегбірсізденді, асыпсасты, бар пәрменін салды. Жан үзді. а) Жантәсілім етті, өліп кетті. ә) Ынтықты, үздікті. Жан шақырды. а) Тамақ ішіп, жылы жерді паналап, бойы жылынды. ә) өзіне-өзі келді, есін жиды, тыныстады, тынықты. Жан шошытарлық [ шошырлық ]. Жантүршігерлік, қорқынышты. Жан шығарар. #жергілікті сөз. Мал бауыздайтын пышақ. Жан шығарда. Қиындықта, жан қысылғанда. Жан шыдатпас [ шыдатпаған ]. Қайсар, бетіне жан қаратпайтын қаһарлы. Жаны [ көңілi ] аласұрды. Жаны жай таппады, байыз таппады. Жаны алқымға тірелдi [ тығылды, таялды ]. а) Ажал тақалды, әлi біттi, әлi құрыды. ә) Қиналды, қысылды, азаптанды, қыспаққа түстi. Жаны аман қалды. Тiрi қалды, өлім аузынан қалды. Жаны асықты. Құмарта тіленді, өте құштар болды. Жаны ауырды. а) Қатты налып, қиналды, дерттi болды. ә) Қамын жедi, жаны ашыды. Жаны ашыды. Аяды, есіркедi, мүсіркедi. Жаны байыз таппады. Тықыршып, шыдамады. Жаны бар. а) Тiрi, аман-есен. ә) Намысқор, ұятты. Жаның барында. #экспрессивті. бұйыру. Тез, жылдам. Жаны басқа. Ерекше, өзгеше. Жаны берік. Қуатты, мықты. Жаны бір. Тату-тәтті, сыйлас, сырлас. Жаны дастарқандай жайылды. Ақкөңілдікпен жан дүниесін ашып салды, кеңпейілмен, қонақжайлықпен көңілін аулады. Жаны еріді. Елжіреп сүйсінді, жақсы көрді, ұнатты. Жаны жадырады. Жайдарыланды, көңілденді. Жаны жайланды. Рақаттанды, жайбарақаттанды. Жаны жай тапты. а) Тыным тапты, тынышталды. ә) Көңілі орнықты, көңілі тынды. б) Рақаттанды, еркін тыныстады. Жаны жалғыз. Тірліктен, ортадан бөлек, өмірге өгей (адам). Жаны жара. Қайғылы, қапалы, күйікті. Жаны жарға таянды. Өлер шағы жақындады. Жаны жаһанамға жетті [ зырлады, шықты ]. Жаны үзілді, о дүниелік болды. Жаны жоқ. а) Кеудесінен жаны шыққан, жансыз. ә) Ықыласы ерекше, аянары жоқ. Жаны жүдеді. Уайымдады, қайғырды. Жаны зәр түбіне кетті. Қатты қорықты, зәресі ұшты. Жаны иненің ұшында. Тағат таппай, әбігерге түскен, үрейленген күйде. Жаны кейіді. Бір нәрсеге ренжіді, күйінді, қамықты, жабырқады. Жаны кетті. Әлсіреді, жансызданды. Жаны көзіне көрінді. а) Қатты қиналды, қысылды. ә) Аурудан азап шекті, жаны шығардай болды. Жаны күйді. а) Ызаланды, күйінді. ә) Налыды зарға толды, сорлады. б) Қыспаққа түсті, қыспақ көрді. Жаны қалады. Жанына жақты, ұнатты. Жаны қалды. Тірі қалды, өлмеді. Жаны [ жанықұты ] қалмады. а) Зәресі ұшты, қорықты, үрейден есі шықты. ә) Астыүстіне түсті, бәйек болды. Жаны қара. Қара ниетті, арам. Жаны қара бақайына кетті. Зәресі ұшты, шошып үрейленді. Жаны қас. Жек көретін, ұнатпайтын, жақтырмайтын. Жаны қасам болды. Бар жанын салды, аянбады. Жаны қиналды. а) Азапқа түсті, қатты аурудан т.б. зардап көрді. ә) Бейнеттенді, машақатқа түсті, өмірдің азабын тартты. Жаны [ жан ] құмар [ құштар ]. а) Ынтық, ынтызар. ә) Сүйікті, қадірлі, қымбатты. Жаны құрбан. Жанын аямайды, неге болса да дайын. Жаны құрыды. #жергілікті сөз. Зәресі ұшты, қорықты. Жаны қыдырды. #жергілікті сөз. Жаны шықты, не істерін білмеді. Жанымен берілді. Шын ықыласымен, бар ынтасымен істеді. Жаным садаға [ пида ]. Бір іске, біреуге жанымды берем, өмірімді қиямын, құрбаны боламын деген мағынадағы сөзқолданыс. Жаны мұрнының ұшына келді [ тақалды ]. а) Өзін қоярға жер таппады, қатты састы, қысылды. ә) Қатты қорықты, зәреқұты қашты, үрейі ұшты. Жаны мұрнының ұшында. а) Жанталасуда, қорыққан, қысылған күйде, үрей үстінде. ә) Зәресі қалмады, шошыды. Жанына байлады. Өмірін бірге өткіздi. Жанына байланды. Жанына барды, қасынан кетпедi. Жанына балады. а) Ардақтады, құрмет тұтты. ә) Жақын тұтты, өзіне жақын санады. Жанына батты. Көңіліне қаяу түсті, қатты қиналды. Жанына батырды. Көңіліне қарамай тигізе айтты, қатты сөкті. Жанына жақты. Тәуір көрді, ұнатты. Жанына жара салды. Қайғы-қасірет тартқызды, уайымға түсірді. Жанына зор келдi. Ауыртпалық түсті, күш келді. Жанын алды. а) Жоқ қылды, өлтірді. ә) Жеделдетіп, састырды, тықсырды, болболдың астынан алды. Жанынан дәмесi болса. Өмір сүргісi келсе, жан керек болса. Жанынан қорықты. а) Тірі қалмайды, өледі деп састы, шошыды. ә) #жағымсыз. Жанын сақтауды ғана ойлады, жеке басының амандығы үшін әуре болды. Жанынан түңілді. Дүниеден безді, күдерін үзді. Жанынан түңілісті. Бәрін бірдей үрей биледі. Жанынан шықпады. Алыстап кетпеді, ұзамады. Жанына тиеді. Келемеж қылды, жынын келтірді, намыстандырды. Жанын аямады. Жанын пида қылды, бар күшін салды. Жанын берді. а) Аянбай, жанын құрбан етті. ә) Ант ішті, қарғаныпсіленді. Жанын дастарқандай жайды. Ақкөңілмен, сеніммен бар сырын ашты. Жанын [ жағасына келтірді ]жағасынан алды. Жан алқымға алды, әуреге салып қыстады. Жанын жадыратты. Жайдарыландырды, көңілдендірді. Жанын жақты. #жергілікті сөз. Ыза қылды, күйдірді. Жанын жалғау. Күн көру, пайда түсіру. Жанын жалдады. а) #жағымсыз. Жа нын бергенсіп алдапарбады, қулыққа салды. ә) жағымды. Аянбай құлшына, жантәнін салып істеді. Жанын жалдау. Жанын бергенсіп алдап-арбау, құлыққа бару. Жанын жанышты. Үлкен ауыртпалық көрсетті, қатты күйзелтті. Жанын [ жебірдей ] жегідей жеді. Жанға батты, қайғыртты, мазасын алды, уайымдатты. Жа нын жеді. а) өзін-өзі азапқа салды. ә) Жанына батты, азап тартқызды, қиналтты. б) Қайғыдан, құсадан т.б. ішкі күйзелістен мазасы кетті, уайымға түсті. Жанын жұбатты. Алданыш етті, уатты. Жанын кернедi. Ішіне сыймай кетті. Жанын көзіне көрсетті. Әбден қинады, азапқа түсірді. Жанын күйдірді. Шымбайына, намысына тиіп, ызаландырды. Жанын күтті. а) Баппен жүрді, күтінді. ә) Өзін аяды, бар күшін салмады, жанын бақты. Жанын қарманды. Әрекеттенді, талаптанды. Жанын қатерге тік ті. Ажал аузында жүрді, басын өлімге байлады. Жанын қиды. а) Құрбан болды, жанын пида қылды. ә) Жанын салды, шын көңілмен істеді, аянбады. Жанын қоймады. Қыр соңынан қалмады, қояр да қоймады. Жанын қорғады. Жан бақты, басын сақтады. Жанын қорғау. Басын аман сақтау, өлмеуді ойлау. Жанын қоярға жер таппады. а) Арпалысты, тынышсызданды, безек қақты. ә) Мазасызданды, уайымдады, дегбірсізденді. Жанын қоярға жер таптырмады. Дегбірін қашырды, әбден мазасын алды. Жанын құрбан қылды [ етті ]. Өлімге басын байлады, жан қиды, Жанын қыстады. Азапқа салды, қинады. Жанын ортаға салды. Қиындыққа төзуге, бас байлауға, тәуекел қылды. Жанын отқа салды. Жанын пида қылды, өлімнен қорықпады. Жанын [ басын ] өлімге байлады. Басын қауіпке тіктi. Жанын пида қылды. а) Жанын аямады, ажалға бас тікті, өзін құрбан етті. ә) Бар ынтасын салды, аянбады. Жанын [ бар жанын ] салды. а) жағымды. Бар ынтасымен, ықыласымен істеді, аянбады. ә) #жағымсыз. Құмарланып, құнықты, бәрін ұмытып елікті. Жанын сатты. Арұжданын, абыройиманын салды, пұлдады. Жанын сықты. Қыспаққа алды, қысты. Жанын тәрік етті. Жанын қиды. Жанын тындырды. Қолғабыс қылып дем алдырды, көмектесті. Жанын тікті. Тәуекел қылды, қиындыққа бел байлады. Жанын ұрды. Жанына батты, қайғырды. Жанын шүберекке түйді. а) Өлімге бас байлады, тәуекелге бел буды. ә) Зәресі ұшып шошығанын, үрейленгенін білдірмеді, сездірмеуге тырысып бақты. Жанын шығарды. а) Жаншыды, қатты ауыртты. ә) Екі аяғын бір етікке тықты, қысты. Жаныңа жамандық бермесін! #тілексөз. Қазажазадан сақтасын; кесіркесапаттың бетін аулақ қылсын (риза болғанда, көңілі толғанда айтылатын тілек). Жаныңа не керек? а) Не мұқтажың бар, нең жетіспейді? ә) Жоқ емес зат жоқ, барлығы бар. Жаның барда. Тез, дереу, шапшаң. Жаны өртенді. Жанына батты, қатты қайғырды, күйінді. Жаны сая [ рақат ] тапты. Жаны жай тапты, көңілі тынды, риза болды. Жаны сәуір. #поэтикалық. Мейірімді, жанжағына жылуын төккен. Жаны сүйді. Жақсы көрді, ұнатты. Жаны сірі [ темір ]. Шыдамды, мықты, төзімді. Жаны тәтті. а) #жағымсыз. Жеке басын, өз жанын ойлап қалған, жанынан ары садаға (адам). ә) #мысқыл. Кім өмір сүргісі келмейді, өмір қымбат, күн көру керек деген мағынадағы сөзқолданыс. Жаны тойды. Қанағат қылды, тояттанды. Жаны төзбеді. Жақтырмады, ұнатпады. Жаны тынды. Демі бітті, тынышталды. Жаны тыншықты. Жаны тыным тапты, жайланды. Жаны тыныштық көрмеді. Жаны жайланбады, мазасызданды, көңілі орын таппады. Жаны ұстараның жүзінде [ ұшында ] тұр. Жаны ажал аузында болды. Жаны үзілді. Дүние салды, жантәсілім етті. Жаны үйір. Тым әуес, өте құмар. Жаны үлкен. Үлкен жүректі, ақылпарасаты мол. Жаны шошыды. а) Қорықты, именді, мойындады. ә) Зәресі ұшты, тітіркенді, түңілді. Жаны шығып кете жаздады. Қатты састы, қорықты, зәресі ұшты. Жаны шығып кетті. Шыдай алмады, төзбеді. Жаны шыдамады. Көнбеді, төзбеді. Жаны шықсын. #экспрессивті. а) #жақтырмау. Өлмесе өме қапсын, өзіне де сол керек деген мағынадағы сөзқолданыс. ә) Айтқаны өтірік емес деп ант-су ішкенде айтылатын сөзқолданыс. Жаны шықты. а) Демі таусылды, өлді. ә) Шамына тиді, күйгелектеніп ашуланды. б) Бар күшін салды. Жаны iзгi. Жақсылық ойлағыш, қайырылғыш.
|ЖАН 2#омоним [ ир. ] #зат есім. 1. #кітабистиль. Еңбек үдерісінде құрал-сайман өндіретін күш иесі ретіндегі адам. 2. Адам, кісі. 3. Бірдебір адам, ешкім. Жан баласы. Ешкім, ешбіреу. Жан басына. Әр адамға, адам басына. Жан басына өнім өндіру. #экономикалық. Елдің өндіргіш күштерінің даму дәрежесін сипаттайтын экономикалық көрсеткіштің бірі. Жан беттетпеді. Айбарымен, ызғарымен кісіні бетіне қаратпады, бетінен алды. Жан біткен. а) Еш адам, ешкім. ә) Адам атаулы, барлық адам, түгел, тегіс, бірі қалмай. Жанды жан демеді. Көзіне ілмей баса көктеді, ешкімді менсінбеді. Жан иесi. Тіршілік ететін жан-жануар, тірі жан, пенде. Жан [ деп қарамады ] құрлы көрмеді. Көзіне ілмеді, адам деп есептемеді, ескермеді. Жаннан асқан. Басқа адамдардан ерекше, өзгеше. Жан салығы. #тарихи. Ресейде І Петр түтін салығы орнына енгізген негізгі салық.
|ЖАН = #етістік. 1. От алып жалындау, қызулана тұтану. 2. #физикалық. Энергия бөлініп, қоршаған ортамен жылу және масса алмасу процесінің жүруі. 3. Жарық беру, сәуле шашу, жарықтандыру. 4. #ауыспалы мағына. Жайнау, құлпыру, жарқырау. 5. #ауыспалы мағына. Өсіп-жетілу, адам болу. 6. #ауыспалы мағына. Қайғыру, күйзелу, күйіну. 7. #ауыспалы мағына. #поэтикалық. Ұшқынына, қуатына шыдамау, бір нәрсенің күшті әсеріне түсіп кету. Жанар қазбалар. #кен ісі. Жанғыш заттар ретінде пайдаланылатын жер қойнауынан алынған мұнай, көмір, табиғи газ сияқты заттар. Жанатын тақтатастар. #геологиялық. Су қоймаларының түбінде мақтаға ұқсас серне түрінде шөгіп, минерал заттармен араласатын каустобиолиттер тобындағы пайдалы қазбалар. Жанбай жатып сөнді [ шоқ болды ]. а) Жастайынан өмірдің жақсыжаманын айыра білмеді, талабы орындалмай, тауы шағылды. ә) Қыршын кетті, жастай қайтыс болды. Жанған оттай. Алыстан көзге түсіп, сәуле шашып, бағдар көрсетіп тұратын айқын белгідей. Жанған шоқтай жайнады. Жайдарыланып, құлпырды, жылы пейілінен айнымады. Жанып кетті [ түсті ]. Қанаттана түсті, шабыт алды, құлшына түсті. Жанып тұр. Күн қайнап, күйіп ыстық болып тұр. Жұлдызы жанды. Бақ қонды, жақсылыққа жетті. Жүзі жанбады. Бедірейіп тұрып алды, қымсынбады, ұялмады. Жүрегі жанды. Қызуланды, күйіпжанды, көңілі сезімге толды.