Қазақ тілінің түсіндірмелік сөздігі: БОЙ

Сөз: Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі Іздеу

|БОЙ #зат есім. 1. Адам мен жанжануарлардың тік тұрғандағы дене тұрқы. 2. Тұла бой, дене. 3. Өзi, қара басы. 4. Өзен, жол, сай, көше, тағы басқалардың жағасы, жағалауы, жиегi. 5. Үлкендi-кішілi қоныстың, тұрақжайлардың алқабы, өңірi. 6. Сырт киімнің алғы және артқы өңірi. 7. Мезгіл мәндi есім сөздермен тіркесіп, белгілi бір мерзім, мөлшер біткенше деген мағынаны білдіредi. 8. Көлем, мөлшер мәндi есім сөздермен тіркесіп, белгілi бір затпен салыстырылатын өлшеу атауын, мөлшершаманы білдіредi. 9. ған/ген формалы есімше тұлғаларымен тіркесіп, амаләрекеттің алғашқы шағын я белгi лi бір өзгермейтін қалпын білдіредi. Бой алды. а) Бойлады, бой көтердi. ә) Кең тарады, күшейдi, орын алды. Бой алдырды. а) Титықтады, шаршады. ә) Берілдi, жеңілдi, ырқына көндi. Бой алдырмады. Берілмедi, жеңілмедi. Бой бақты. Өзінөзi тежедi, алдыартын байқады, тартынды, аңысын аңдыды. Бой бердi. Жеңілдi, еркіне көндi, ырық бердi, жетегінде кеттi. Бой бермедi. Айтқанға көнбедi, ырық бермедi, дес бермедi. Бой бойлады. Өз ойлағанымен болды, өз бетімен жүрдi. Бойға ас [ тамақ ] батпады. а) Ішкенжегенi бойына тарамады, сіңбедi. ә) Көңілi көншімедi, мазасы кеттi, тыншымады. Бойға біткен. а) Туа пайда болған, табиғи, ежелден бар. ә) Құрсақ көтерген, аяғы ауырлаған. Бойға жайылды. Денеге тарады. Бойға жеттi. Кәмелетке толды, есейдi. Бойға жұқпады. Пайдасы болмады, сіңбедi. Бойға жігерін жиды. Күшін жинады, әлдендi. Бойға қуат [ болды ]. Қайрат, күш, жігер берді. Бойға өлшедi. Шамашарқына қарады, әлін білдi. Бойға тараған кесел. Жазылуы қиын, емі табылмайтын ауру. Бойға тарады. Еркін алды, бойын биледi. Бойға үйір қылмады. Жолатпады, жақындатпады. Бойға шапты. Денеге жайылды. Бойдағы күш қайысты. Күшi тасыды, шабыттанды. Бойдағы от лапылдап. #поэтикалық. Жастықтың жалыны шарпып, қызуланып. Бойдан асты. Күш жетпедi, қолдан келмедi. Бойдан [ бойынан ] қуат кетті. Күшқайраты азайды, әлсіреді. Бойды алды. а) Еркін биледi, дененi балқытты. ә) Толқытты, тебіренттi. Бойды барлады. Сақтанды. Бойды биледi. а) Еріктi алды, балқытты. ә) Өзінеөзi келдi, буынын бекіттi. Бойды [ тұла бойын ] бусантты. а) Терлету, жібіту, жіпсіту. ә) #бейнелі сөзқолданыс. Еріксіз билеп алып, елжіреттi. Бойды жеңдi. а) Еріктi биледi, еліттi, балқытты. ә) Нәпсісін тыйды. Бойды кернедi. Ішке сыймады, шыдатпады. Бойды қажу биледi. Шаршады, қажыды. Бойды қуаныш [ шаттық ] биледi. Қуанды, қуанышқа кенелдi, шаттанды. Бойды ұрлады. Бой тасалады. Бойды шымырлатты. Еліктірдi, еліттi. Бой [ барлық денесі ] еріді. Елжіреді, балқыды. Бой жазбады. а) Тыным таппады, демалмады, тыныш тық көрмедi. ә) Еркін, жайдары бола алмады. Бой жазды. а) Денесінің құрысқанын тарқатты. ә) Дем алды, денесін сергіттi. б) Кеңшілік алды, еркіндікке қолы жеттi. в) Алысқа ұзады, бойын жасырды. Бой жаздырмады. Тынымсыз еңбектен қол босатпады, дамыл көрсетіп, сергітпеді, титықтатты. Бой жазу. Дем алу, сергу. Бой жазысты. Бірігіп, дем алып тынықты, бойын сергітті, сайрандады, қыдырды, көңіл көтерді. Бой жасады. Науқас кісi өлер алдында бір сәт сергідi, аурудан айыққандай сезіндi. Бой жасырды. Бой тасалады, бұқты. Бой жеттi. а) Ұзарып өстi, биіктедi. ә) Кәмелетке толды, есейдi. Бой жиғызды. Тартындырды, тежеді. Бой жиды. Өзіне-өзі келді, буынын бекітті. Бой жылытты. а) Тамақ ішіп, жылынып әлденді. ә) Бойды тебірентті, бойға қуат берді. Бой жылыту. Дене сін жылытты, ыстық ас iштi. Бой көрсеттi. а) Қарасын көрсеттi, көзге түстi. ә) Қыр көрсеттi, сес қылды. б) Өз ойпікірін сездірдi, кім екенін байқатты. Бой көрсету. Қыр көрсету, сес қылу. Бой көтердi. а) Биіктей бастады, бойлады. ә) Тұрғызылды, салынды. б) Көріндi, көзге түстi. в) Сейіл құрды, көңіл сергіттi. г) Еңсесін көтердi, басын көтердi, көңілдендi. Бой көтеру. Сейілдеу, көңіл көтеру. Бойы көтерілдi. Еңсесi көтерілдi, көңілдендi. Бой қақиды. Денесi құрысып қалды. Бой құрсаулады. Денесi құрысты, денесi ауыр басты. Бой қылтитты. Көрінді, бой көтерді. Бой мұздап, жүрек сыздады. Жайсыз хабар есітті, денесі тітіркенді. Бой нұсқа. Түртұлға, бет-келбет, дене бітім. Бой сақтады [ сақтанды, күттi ]. Өзін аулақ ұстады, сақтанды, тартынды. Бой салды. а) Көтерілдi, биіктедi. ә) Жанын салды, шын берілдi. б) Ден қойды, зейін салды. Бой салдырмады. Сенбедi, ынтышынтымен сене құламады. Бой салып иіді. Емірене, бауырынатарта иіді. Бой сергіттi. а) Денесi жеңілдендi, тынықты. ә) Еңсесін көтердi, көңілдендi. Бой сергіту. #педагогикалық. Оқушылардың денсаулығын нығайтып, көңіл күйін көтеруге бағытталған дене жаттығуларын кешендi түрде орындау. Бой сермедi. Биіктедi, құлаш ұрды. Бой сынатты. Сынға түстi, сыналды. Бой таластырды. Жарыса, қатарласа өсті. Бой тартты. а) Имендi, тартынды. ә) Аулақ болды, жоламады. Бой таса. Көзден таса, жасырын. Бой таса еттi [ қылды ]. Жасырынды, тасаланды, тығылды. Бой тасалады [ жасырды, ұрлады ]. Көзге түспеуге тырысты, жасырынды, тасаланды. Бой таса iздедi. Жасырынбақ болды, көзге түскісi келмедi. Бой тастады. Ұмтылды, жақындады. Бой тастау. Ұзарып өсу, биіктеу. Бой тежедi [ iріктi ]. а) Өзінөзi тежеде, тартынды. ә) Сабырға келдi, сабасына түстi. Бой теңестi. а) Ұзарды, биіктедi. ә) Тең болды, қатарға қосылды. Бой тоқтатты. Өзінөзi ұстады, тежедi. Бой түзедi. а) Сымбаттанып өсіп қалды. ә) Үстi-басын жөндедi, сән түзедi. б) Тiзілдi, қатарласты. Бой ұйытты. Еліттi, баурады, рахатқа батырды. Бой ұрды. а) Бiр нәрсенің соңына түстi, көңілi ауды, берілдi. ә) Бет бұрды, ыңғайланды, бейімделдi. Бой үйреттi. Үйрендi, дағдыланды. Бойы ауырлады. Денесi көтертпедi, салмақ тартты. Бойы ауыр [ зіл қаратас ] тартты. Денесi ауырлады. Бойы байсал [ делсал ] тартты. Салғырттанды, керенау тартты. Бойы балбырады. Жадырады, маужырады, рахаттанды. Бойы балқыды. Рахаттанды, ләззат алды, еліттi. Бойы батты. Көрінбедi, көзден таса болды. Бойы бекідi. Өзінеөзi келдi, қайраттанды, күш алды. Бойы бетегеден аспаған. Жас, кішкене бала. Бойы биіктедi. Бойы өстi, ұзарды. Бойы босады. Қолы тидi, уақыты болды. Бойы бұлғаң. Былқ-сылқ еткен кербез, керім (адам). Бойы бір қарыс [ бір сүйем ]. Бойы (тұрқы) қысқа, қортық. Бойы бір қарыс, сақалы қырық қарыс. м и ф. Ертегілерде кездесетін ергежейлi кейіпкер. Бойы елжіредi. Манаурады, шаршады. Бойы ерідi. Еліттi, басы айналды, балқыды. Бойы жадырады [ жеңілдi ]. Көңілi көтерілдi. Бойы [ бойдың құрысы ] жазылды. а) Құрыстырысы тарқады. ә) Дем алды, тыныстады. Бойы жеңілдеді. Денесі сергіп қалды, жадырады. Бойы жылыды. Мейірленді, пейілі ауды. Бойы жылынды. Тоңғаны басылып, денесіне жылу барды. Бойы мұздады. Көңілі су сепкендей басылды, жабығыпжабырқады; жайсыз хабар естіп бойы, түршікті. Бойын [ арқаны ] аулақ [ аулаққа ] салды[ ұстады ]. Алыс жүрдi, маңына жуымады; қашқақтады. Бойын баптады. Сыланыпсипанды, күтіндi. Бойын бекіттi. Денесін нық ұстады. Бойына ашу сыймады. Қатты ашуланды. Бойына бесікте жатып сіңірдi. Бала кезінен үйрендi, кішкентайынан дағдыланды. Бойына байсалдылық келдi. Өзінөзi ұстады, сабырлы болды. Бойына бала біттi. Екi қа бат болды, жүктi болды. Бойына бір шала сүйек бітпедi. Бала көтермедi. Бойына дарыды. Сiңдi, тарады. Бойына дарытпады. а) Жуытпады, жақындатпады. ә) Бойына сіңірмедi; көңіліне жақын қабылдамады. Бойына жарасты. а) Бойына шақ келді, ұнады. ә) Үйлесті, келісті. Бойына жұқты. Денеге сіңдi, тарады; пайдаға асты. Бойына ие болды. Қатайып алды, бекіндi. Бойына кір [ шаң, қылау ] жуытпады [ шалғызбады, жұқтырмады ]. а) Қылау жұқтырмады, шаң жуытпады, тап-таза болып жүрдi. ә) Еш нәрсеге қатысы жоқ, жазықсыз, кінәсіз болды. Бойына қайратын [ қуатын ] жиды. Қайраттанды, күшін жинады. Бойына қонды. а) Киім денеге шақ келдi, дәл келдi, жарасты. ә) Дарыды. Бойына қуат бітті. Күш, қайрат пайда болып, қайраттанды, жігерленді. Бойына сақтады. Естен шығармады, ұмытпады. Бойына тартты. Бiреудi өзіне үйір қылды, жақындатты. Бойына тарту. Сiңіру. Бойына теңгердi. Өзіне тең санады, лайық санады, тең тұтты. Бойына үйірдi. Өзіне тартты, қызықтырды. Бойын балады. Күй таңдады, бап iздедi. Бойын балқытты. Еркін биледi, рақатқа батырды. Бойын баурады. Еркін биледi, өзіне тартты, еліктірдi. Бойын бекіттi. Қайраттанды, күш алды. Бойын бермедi. Өзінөзi ұстады, сыр шашпады. Бойын билей алмады. Састы, дегбірсіздендi. Бойын биіктеттi. Асқақтатты, жетілдірдi, жаңа сапаға көтердi. Бойында дұға жоқ. Алланы еске алуды ұмытқан, бір Аллаға сиынудан қалған деген мағынада. Бойында ерлігі жоқ. Белсіз, жыныстық қатынасқа қабілетсіз еркек. Бойында жігер қайнады. Қайраты тасыды, күшi көбейдi. Бойында күшқаны тасыды. Күшқайраты асты, қайраты тасыды. Бойында оты бар. Жiгерлi, жалынды. Бойын жаза алмады. а) Денесі ауырлады. е) Еркін, жайдары бола алмады. Бойын жиды. а) Тыңайып, күш алды. ә) Өзінеөзi келдi, буынын бекіттi. б) Теріс жолға түспедi, жамандықтан тартынды. Бойын жылытты. Тоңғанын басты. Бойын кейін салды. Өзін-өзі сырт тартты, жырақ ұстады, жақындамады, үйір болмады, басқамен араласпады. Бойын күттi [ тарады ]. Үстi-басын түзедi, өз басын күтіп сәндендi. Бойын күткендік. Кербездік, сәнденушілік. Бойын [ тұла бойын, денесін ] құрсады. Өн бойын сірестірді, қысты. Бойын мұң басты. Еңсесi түстi, мұңайды. Бойын сұнды. Мойындады, дегеніне көндi. Бойын сылады. Өзін-өзі күтті, әдеміленді. Бойын тыйды [ тартты ]. а) Өзінөзi тежедi, сақтанды. ә) Аулақ болды, жақындамады. Бойын ұстады. Нәпсіге ырық бермедi. Бойын үйреттi. Жақын тартты, үйір қылды. Бойы сергідi. а) Денесi жеңілдендi, тынықты. ә) Көңілi жадырады, еңсесi көтерілдi. Бойы сыналды. Сыналды, сынға түстi. Бойы түршіктi. Жаны шошынды, тітіркендi. Бойы үйрендi. Көндi, көндіктi, дағдыланды. Бойы шымырлады. Ерекше сезімге бөлендi.