Қазақ тілінің түсіндірмелік сөздігі: БЕЛ

Сөз: Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі Іздеу

|БЕЛ 1#омоним #зат есім. 1. #анатомиялық. <лат. lumbus> Адам денесінің арқадан төмен, мықыннан жоғары жіңішке тұсы. 2. Жылқы малының ер салатын арқа тұсы. 3. #географиялық. Жонда, қырда, жалда, адырда болатын жадағай кең асу. 4. #ауыспалы мағына. Арқа тұтар таяныш, тірек, сүйеніш. // Белдi, жетекшi, ең басты, негізгi. Бел алды. а ) Күшейдi, бой алды, дағдыға айналды. ә ) Қyат алды, қолдау көрдi. б ) Қуаттанды, күшейе түстi, нығайды, күш алды. Бел алдырды. Болдырды, қарсы тұра алмады, сыр бердi. Бел артынан. Қыр астынан, дөңнен. Бел аспады. Ұзаққа бармады, мал болмады. Бел [ белден ] асты. а ) Қырдан әрi өттi. ә ) Белгілi бір кезеңнен өттi, кезектi дәуірден өттi, iлгерi ұмтылды. б ) Бiр міндеттi орындады. Бел атасы. а ) Арғы, түп атасы. ә ) Түп төркінi, нағыз көзi. Бел ауру. Адамның кеудесінен төмен, мықынынан жоғары дене бөлігінің суық тиюден, ауыр жүк көтеруден және тағы басқа. болатын сырқаты. Бел байлады. Бiр iстi орындауға шындап кірістi, ойын жүзеге асыруға батыл бекідi. Бел байласты. Бiр iстi батыл жүзеге асыруға келістi, шешім жасасты. Бел байлау қылды. Арқау еттi, жүрек жалғады. Бел бала. а ) Өзінен туған бала. ә ) Жұрт қамын жеген халықтың баласы, азаматы. Бел бермедi [ берген жоқ ]. а ) Күш бермедi, жеңгізбедi. ә ) Сыр алдырмады, сыр білдірмедi. Бел бермес биік. #бейнелі сөзқолданыс. Асусыз асқар сияқты биік, тұлғасы алып деген мағынада. Бел болды. а ) Сүйеу болды, тірек болды. ә ) Медеу тұтатын, мақтаныш ететін нәрсе болды. б ) Арқа тұтар тұлға, таяныш болды, көсем болды. Бел босатты. а ) Дем алдыртты, тынықтырды, тыныстатты. ә ) Жайғасты, жайланды, жайбарақаттанды. б ) Беларқасын жүктен ажыратты, бос қойды (мал туралы). Бел буды. а ) Ниет еттi, ойға алды, оқталды. ә ) Серт бердi, шешім жасады. б ) Нық шешімге, тоқтамға келдi. Бел бүгілдi. Жасы келдi, қартайды, қаусады. Бел бүкпедi. Тыным алмады. Белге медет. Арқа тірек, үлкен сүйемел. Белге [ белден ] соққан жыландай. Әлсіреп, кирелеңдеп, орнынан қозғала алмай. Белге соққан жыландай тұрып қалды. а ) Орнынан қозғалмай қалды, кирелеңдеп қалды. ә ) Қайғыға ұшырады, дертті болды. Белге таяқ ұстады. Ержетті, қару ұстауға жарады. Белге шықты. Орта жасқа келдi, ақыл тоқтатты. Белге iлдi. Кеудеден төмен тұсына байлады, қыстырды. Белден басты. Басакөктедi, күшке салды. Белден батты. Қарық боп қалды, кенелдi. Белден кешті. Ортасында жүрді. Белден қылыш кетірмедi. Күндіз-түні соғысуға дайын жүрдi. Белдерін бекем буысты. Тәуекел етістi. Белдi бекем буды [ байлады ]. Тәуекелге бел байлады, нар тәуекел еттi. Белдi [ бекем ] буғызды. а ) Белдi жинақы етіп қысып байлатты, таңғызды. ә ) Тәуекелге барғызды. Белдi буды. Бекем болды, мықты болды. Белдің асты. Жота, қыр, жонның жалпақ, кең асуының төменгi жағы. Белдің сырқырамасы. #медициналық. Белдің сыздап, созылып ауыратын ауруы. Бел жазды. а ) Тынықты, әлдендi. ә ) Қайраттанды, қайта жасарды, бір жасап қалды. Бел жіп. а ) кәс. Шыңырау құдықтан қауғамен су шығарғанда негізгi салмақ, күш түсетін түйеге байлайтын жіп. ә ) #жергілікті сөз. Ершік арқылы арбаның екi тертесіне байланатын жіп, тартпа. Бел кеттi. а ) Күш, қуат тайды, қартайды. ә ) Еркектік қабілетін жоғалтты. Бел көрдi. Арқа сүйер, тұлға санады, тірек тұтты, медеукөрдi. ә ) Дұрыс санап, тәуекел дeп кірістi. Бел көрсеттi. Күш жұмсады, қолданды. Бел [ қол ] күрек. Сабы қысқа, кішкене күрек. Бел күшке кірісу. Киіпжарып дегенін iстету, кеудеге салу. Бел қайысты. а ) Ауыр тидi, қиналды. ә ) Жаны ашыды, аяды. Бел құда. #этнографиялық. а ) Тумай жатып ұлқызын атастырған құдалар. ә ) Байырғы қазақ дәстүрінде тумай жатып ұлқызын атастыру салты. Бел құда болысты. Тумай жатып ұлқызын атастырды, баталасты. Бел қызығын көрдi. Бұл жерде айғырдың биеге шабуы туралы айтылып тұр. Бел қылды. Тiрек eттi, арқа тұтты. Бел немере. Өзінің туған баласының баласы. Бел омыртқа. а ) #анатомиялық. <лат. vertebrаe hіmbаlіs> Адамның омыртқа жотасындағы кеуде омыртқа мен сегізкөз аралығындағы омыртқа сүйегi. ә ) Малдың омыртқа жотасындағы, бел тұсындағы омыртқалары. б ) Белдеме. Бел омыртқасы үзілдi. Күлталқаны шықты, қирады. Бел орта. Қақ орта, дәл орта; жуан орта, мол iшi. Бел ортасында [ ортасы ]. а ) Кiсi жасының белгілi шамасының, белгілi бір мүшел жастың орта тұсы. ә ) Нағыз қайнаған шақта, қызған жерінде. б ) Қақ ортасында, тура орта шенінде. Бел суытты. Отырып демалды, демін басты. Бел тартқызды. #этнографиялық. Босануы қиын әйелге бел тарту әдісін қолданды. Бел тарту. #этнографиялық. Байырғы кезде қарулы әйелдерге немесе қайын iнілерінің біріне толғақ үстіндегi әйелдің белінен қаусыра құшақтап, төмен қарай сылай тартқызатын баланың тууын жеңілдетіп, тездететін халық медицинасындағы тәсіл. Бел тартушы. #этнографиялық. Әйелдің босануын тездетіп жеңілдету үшін бел тарту әдісін қолданушы (халық акушерi). Бел ұстасты. а ) Күреспек болды, белдестi. ә ) Айтысты, тартысты. Бел шештi. а ) Жайбарақаттанды, жайланды, дем алды. ә ) Тәуекел eттi, бір тоқтамға келдi. б ) Мықтап қолға алды, шындап бар ынтасымен кірістi. в) Ашылды, ақтарылды, сеніп iштегісін жасырмады. Бел шешпедi. а ) Мұршасы болмады, қауырт қимыл үстінде болды, дамыл таппады, тыныштық көрмедi. ә ) Дамыл таппады, тыныштық көрмедi. Бел шешіп кірістi. Іске жанын сала араласты. Бел шойырылмасы. #медициналық. Құяң. Бел шыдатпады. Белi удай ашып ауырды. Белi ауырмайды. Жаны ашымайды, аямайды. Белi бүгілген. Майысқан, иілген, бұралған қыздың қыпша белi туралы айтылған сөзқолданыс. Белi бүгілдi. а ) Қартайды, қаусады, кәрілікке жеттi. ә ) Қайғырды, қамықты. Белi бүкірейдi. Белi шор болып iстi, бүктетілдi. Белi имейген. Белi майысып, бүгілген, қартайып, қажыған. Белi кеткендік. Жылқы малында болатын бел ауруының бір түрi. Белi қиылды. Белi жіңішкердi, қылдырықтай болды. Белін баса сөйледi. Бұзыпжарып, төпедi. Белін буды [ қынай буынды, қынады ]. Киімнің кеудеден төмен, мықыннан жоғары тұсын белбеумен немесе басқа да нәрсемен тартты, белін қапсырды. Белін [ бекем ] буынды. Бел байлады, теуекелге басты. Белін бүгілдірдi. Азап шектірдi, күшқайратынан айырды, қажытты. Белін бүгілттi. Жылқы малын мініске жаратты, баптап үйреттi. Беліне жарақ байлады. Қаруланды, қаруын түгел сайланды, соғысқа, жорыққа қамданды. Белінен жатты. Белi ауырып қалды, белi шойырылып қалды. Белінен сызды. Жойды, өшірдi, артта қалдырып ұмытты. Белін жаза алар емес. Қалпына келер емес, жөнделер емес. Белін көтердi. Қайғыруын қойды, сергідi. Белін сындырды. а ) Күш ең көп түсетін, сенген қуат, дәрменінен айырды. ә ) Беделін түсірді, абыройын төкті. Белінің күші, бетінің қызылы бар. Бойда қуат, бетте әр бар; беделді. Белi сынды. Тауы шағылды, сағы сынды.
|БЕЛ 2#омоним #зат есім. #математикалық. Логарифмдік салыстырмалы шаманың (аттас екi физикалық шама мәндерінің ондық логарифмдерінің қатынасы) бірліктердің халықаралық жүйесіндегi (СИ) өлшем бірлігi.
|БЕЛ #зат есім. жергілікті сөз. Жер қазатын ұшы үшкір күрек.