Kazakh explanatory dictionary: тір
ТІЛКЕМ-ТІЛКЕМ #сын есім. Тілім-тілім, жырым-жырым.
ТІПШЕ-ТІПШЕ #одағай. Жем жеп үйренген қойды жемге шақыру үшін айтылатын сөз.
ТІС-ТІС #сын есім. Өркеш-өркеш, ирек-ирек.
АРМАН-ТІЛЕК #зат есім. Бар арманы мен тілегi.
БАТА-ТІЛЕК #зат есім. Бата мен тілектің жинақтық атауы.
ДҰҒА-ТІЛЕК #зат есім.#діни. Алланың рақымы үшін жасаған ғибадаттар мен сұрау, тілектер.
ҚОРЕКТІК-ТІРЕКТІК : қоректік-тіректік ұлпа. #биологиялық. Көпжасушалы жануарлар ағзасында ұрықтық дамудың алғашқы сатыларындаақ эпителий ұлпаларымен қатар жетілетін ұлпа.
ӨЛГЕН-ТІРІЛГЕН : өлген-тірілгеніне қарамады. Ештеңені елең қылмады, ескермеді. Өлгентірілгенін білмеді. Жантәнін салды, жанын аямады.
ӨЛІП-ТІРІЛ = #етістік. 1. Өлім аузынан қалу, жаны аман қалу. 2. #ауыспалы мағына. Жантәнін салу, бар күшжігерін жұмсау. 3. #ауыспалы мағына. Ынтық болу, өліп-өшу. Өліптірілгеніне қарамады. Еш нәрсені елемеді, жанын салды.
ӨЛІП-ТІРІЛУ деген #өліп-тіріл етістігінің қимыл атауы.
ӨЛІ-ТІРІСІ #зат есім. Барыжоғы, аманесендігі.
ТАЛАП-ТІЛЕК #зат есім. 1. Алдына қойған, жетсем деген арман, мақсат. 2. Мұқтаж, қажеттілік.
ТӘН-ТІН : тән-тін қылды. #жергілікті сөз. Бөлек-бөлек қылды.
ТІЛЕГЕЙ-ТЕҢІЗ #сын есім. 1. Ұшы-қиыры жоқ, көз жеткісіз. 2. Орасан көп, есепсіз.
ТІБЕН #зат есім. #көнерген сөз. Түрлі түсті қалың мата.
ТІГУ деген #Тік етістігінің қимыл атауы.
ТІГУЛІ #сын есім. 1. Киюге дайын етіп тігілген. 2. Тігілулі, қондырулы (үй, шатыр). 3. Қаттап тіккен, тіркеулі. Тігулі үй, қоралы мал. Үй-жай, малмүлік.
ТІГУШІ #зат есім. Киім тігетін адам; тігінші.
ТІГІЛ = #етістік. 1. Тігіп қойылған. 2. Орналастырылған, қондырылған.
ТІГІЛУ деген #Тігіл етістігінің қимыл атауы.
ТІГІН #зат есім. кәс. Киім-кешек, іс тігу ісі. Тігін инесі. кәс. Қолмен және тігін машинасымен іс тігуге арналған ине.
ТІГІНДІ #зат есім. Газетжурналдардың жыл сайын тігілген бумасы. Тігінді полимерлер. #химиялық. Буындары біртұтас, химиялық жағынан бір-бірімен байланысқан кеңістіктік тор құрайтын полимерлер.
ТІГІНЕН #үстеу. Тікесінен, тік тұрған қалпында. Тігінен ақпарат алмасу. #информатикалық. <ағыл. vertісаl cоmmunісаtіоn> Ұйым шегінде ақпараттың бір деңгейден екінші деңгейге қозғалысы.
ТІГІНМӘШИНЕСІ #зат есім. 1. қс тігетін, киім-кешек тігетін машина. 2. #техникалық. Тігін бұйымдарының бөліктерін өзара тігіспен қосуға, түйме қадауға, торлауға, сондай-ақ әртүрлі кесте тігуге тағы басқа. арналған машина; бұйымдар жасау процесіндегі негізгі технологиялық жабдық.
ТІГІНШІ #зат есім. Киім-кешек тігуді кәсіп еткен шебер, маман.
ТІГІНШІЛІК #зат есім. қс тігумен шұғылданушылық, сол кәсіпке маманданушылық.
ТІГІС #зат есім. 1. Киімді, басқа да затты қайып, тепшіп, жөрмеп т.б. тігу тәсілі, тігу ісі. 2. Киімнің тігілген жері. Тігісін жатқыза айтты [ сөйледі ]. Ерсі, жайсыз жайды жұмсартып жуыпшаю туралы айтылады. Тігісін жатқызды [ білдірмеді ]. Болған ерсі жайдың жайжапсарын жуыпшайды, әшкере етпеуге тырысты. Тігісі жатып, жымы білінбей кетті. Бәрі орнына келді. Тігісі сөгілді. Ыдырады, быт-шыт болды.
ТІГІС = #етістік. Тігу ісін бірге атқарысу, тігуге жәрдемдесу.
ТІГІСТІК #зат есім. Киімнің тігілген жері.
ТІГІСУ деген #Тігіс етістігінің қимыл атауы.
ТІЗ 1#омоним #зат есім. жергілікті сөз. ішкиім, дамбал.
ТІЗ 2#омоним: тіз оқ. #көнерген сөз. Оқтың бір түрі.
ТІЗ 3#омоним= #етістік. 1. Бірінен соң бірін қатарлап тізбектеу. 2. #ауыспалы мағына. Еш нәрсесін қалдырмай тәптіштеп теру, жинау.
ТІЗБЕ 1#омоним #зат есім. 1. Адамның атыжөні жазылған немесе әлдебір заттың рет ыңғайы көрсетілген тізім. 2. Қатарлай тізілген тізбек.
ТІЗБЕ 2#омоним #зат есім. жергілікті сөз. Киіз үйдің уықтарын шалып байластыратын жіңішке құр.
ТІЗБЕК #зат есім. 1. Бірінің соңынан бірі тізілген, рет-ретімен тұрған топ, лек, қатар. 2. #әскери сөз. Маңдайшеп бойынша әскердің бір сызықтың бойында 6-8 м (8–12 қадам) аралықта орналасуы. 3. #информатикалық. <ағыл. chаіn> Барлық қабырғасы әртүрлі маршрут. Тізбектің өсуі. #химиялық. Мономер молекулаларының белсенді ортаға қосылуы [ Мұның нәтижесінде жаңа белсенді орталық түзіледі ]. Тізбектің тууы. #химиялық. Тізбекті реакцияның жүруін қамтамасыз ететін, бірінен соң бірі жүретін қарапайым актілердің алғашқысы [ Мұның мәні әрекеттесуші заттар молекулаларының қозып, олардың радикалдарға айналуында ]. Тізбектің үзілуі. #химиялық. Тізбекті реакцияның жүруін қамтамасыз ететін қарапайым актілердің өту ретінің соңғы кезеңі, белсенді орталықтың басқа белсенді орталықтармен немесе молекулалармен әсерлесуі немесе мономолекулалы қосылысқа айналу салдарынан белсенділігінің жойылуы.
ТІЗБЕКТЕ = #етістік. Бірінен соң бірін рет-ретімен, қатар-қатар тізу.
ТІЗБЕКТЕЛ = #етістік. Тізілу, қатар-қатар болу.
ТІЗБЕКТЕЛУ деген #Тізбектел етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕН = #етістік. Қатар түзу, қатар-қатар болып көріну.
ТІЗБЕКТЕНУ деген #Тізбектен етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕС = #етістік. 1. Тізілісу. 2. Қатарласу.
ТІЗБЕКТЕСУ деген #Тізбектес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕТ = #етістік. Тізілдіру, қатарлап орналастыру.
ТІЗБЕКТЕТУ деген #Тізбектет етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕУ деген #Тізбекте етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТІ #сын есім. Бірбіріне тіресе жалғасқан, тізбектелген. Тізбекті адрестеу. #информатикалық. <ағыл. chаіned аdressіng> Байланыс адрестерінің көмегімен тізбектік тізімдегі жазбаларды адрестеу. Тізбекті басу құрылғысы. #информатикалық. <ағыл. chаіn prіnter> Баспаның бедербелгісі айналатын тізбектің буынына бекітілген басу құрылғысы. Тізбекті жазба. #информатикалық. <ағыл. chаіned reсоrd> Тізбектік тізімнің элементі. Тізбекті жұмыс. #информатикалық. <ағыл. serіаl оperаtіоn> Мәліметтерді жеткізу тізбекті түрде және бір арна бойынша жүзеге асырылатын құрылғының жұмыс режімі. Тізбекті интерфейс. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl interfасe> Тізбектік құрылғы (мыс., принтер) мен есептеу машинасы арасындағы интерфейс Тізбекті код. #информатикалық. <ағыл. chаіn cоde> а) Бағытталған векторлардың үздікті жиыны болып табылатын символдар тізбегін пайдаланып контурларды сипаттау әдісі. ә) Кодталатын сөздің екілік разрядтарының тобын циклді ауыстыру арқылы тізбектік мәндерді алуға болатын код. Тізбекті қатынас құру. #информатикалық. <ағыл. chаіned асcess> Нұсқағышты пайдалану арқылы тізбелі ұйымдастырылған мәліметтерге қатынас құру. Тізбекті қосындылауыш. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl summer> Қосу үшін сандар тізбекті шарттаңба түрінде берілетін қосындылауыш. Тізбекті құрылым. #информатикалық. <ағыл. chаіn struсture> Тізбекті тізімнің құрылымы. Тізбектіпараллель жұмыс. #информатикалық. <ағыл. serіаlpаrаllel оperаtіоn> Машиналық сөздің байттарын жеткізу бір арна бойынша тізбекті түрде, ал сөзді өңдеу барлық разряд бойынша бір мезгілде жүзеге асырылатын компьютердің жұмыс режімі. Тізбекті #португал тілі. информатикалық. <ағыл. sequentіаl pоrt> а) Бірізділік құрылғы қосылатын есептеу машинасындағы айырма (разъем) ә) Компьютерге тізбекті интерфейс арқылы әртүрлі құрылғыларды, мыс., жүгіртпені, модемді және тағы басқа. қосуға арналған қосқыш тарақша мен #португал тілі. Тізбекті порттар контроллері. #информатикалық. <ағыл. serіаl pоrt cоntrоller> Байланыстың тізбекті арнасы бойынша дербес компьютердің шалғай құрылғылармен, негізінен сыртқы модеммен, тышқан манипуляторымен, тізбекті принтермен немесе басқа компьютермен мәліметтер алмасуын синхрондауды орындайтын контроллер. Тізбекті реакциялар. #химиялық. Реакцияның әрбір тізбегінде активті бөлшектердің пайда болуынан активті емес молекулаларда не ядроларда көп өзгерістер туғызатын активті бөлшектер түзілетін химиялық және ядролық реакциялар. Тізбекті талдау. #математикалық. Математикалық статистикада гипотезаны статистикалық жолмен тексеру тәсілі. Тізбекті файл. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl fіle> а) Құрауыштарына тек қана тізбекті қатынас құруға болатын файл ә) Мәліметтерді тізбекті ұйымдастыруға пайдаланылатын файл. Тізбекті іздестіру. #информатикалық. <ағыл. chаіnіng seаrсh> Әрбір элементтің келесі элементке нұсқағышы бар болатын іздестіру.
ТІЗБЕКТІК #сын есім. Тізбектелген, тізбек болып тұрылған. Тізбектік жеткізу. #информатикалық. <ағыл. serіаl trаnsmіssіоn> Есептеуіш жүйенің екі элементінің арасында ақпарат жөнелту Тізбектік интерфейс. #информатикалық. <ағыл. serіаl interfасe> Тізбектік арна бойынша мәліметтерді іске қосу және жеткізу құралдары; ақпарат бір бит бойынша берілетін сәйкестендіру. Тізбектік қосындылауыш. #информатикалық. <ағыл. the cоnseсutіve аdder> Қосылғыштардың разрядын тізбектей өңдейтін қосындылауыш. Тізбектік ұйымдастыру. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl оrgаnіzаtіоn> Жазбалар түсу ретімен тізбектік түрде орналасатын және басынан бастап осы ретпен оқылатын мәліметтер жинағын ұйымдастыру.
ТІЗБЕКШЕ тізбекше жол. #информатикалық. <ағыл. strіng> Мәліметтердің жеке элементі ретінде қарастырылатын бедербелгі тізбегінен құралған мәліметтер құрылымы; жадта жеке бірлік ретінде сақталатын символдар жиыны. Тізбекшелер әдісі. #информатикалық. <ағыл. chаіn methоd> Коллизияларды ажырату әдісі.
ТІЗБЕЛЕ = #етістік. Бірінен соң бірін тізіп, тәптіштеп айтып беру; тізбектеу.
ТІЗБЕЛЕН = #етістік. Тізілу.
ТІЗБЕЛЕНУ деген #Тізбелен етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕЛЕУ деген #Тізбеле етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІЗ = #етістік. Тіздіру.
ТІЗГІЗУ деген #Тізгіз етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІН #зат есім. 1. Аттың басын тежеу, басқару үшін пайдаланылатын, ұштары жүгеннің ауыздық шығыршығына байланған шыжым қайыс. 2. #ауыспалы мағына. Ерік, бостандық. 3. #ауыспалы мағына. Билік, басшылық. Тізгін берді [ босатты ]. Ерік берді, ырық берді. Тізгін бермеді [ бермей кетті ]. Бой бермеді, ырыққа көнбеді. Тізгін берілді. Бетімен жіберілді. Тізгін бойы. Тым қысқа, бір метр шамасында. Тізгінге жабысты. Билікті өз қолына алуға тырысты. Тiзгіндi босатты. Ерік бердi, ырық бердi, еркіне жібердi. Тізгін жимады. Сескенбеді, айылын жимады. Тізгін жіберді. Еркіне қоя берді, ағыза шапты. Тізгін көшті [ тиді, ұстады ]. Билік тиді, ерік өз қолында болды. Тізгін салмады. Ерік бермеді. Тізгінін тартпады. Алған бетінен қайтпады, тыйылмады. Тізгін тартты. а) Аттың басын тежеді. ә) Аптықпай байқап сөйледі. Тізгін ұстатпаған. а) Асау (ат). ә) Шолжаң, ерке. Тізгін ұшымен келді. #жергілікті сөз. Асығыс келді, тез жетті. Тізгін ұшын берді. #жергілікті сөз. а) Жәрдем берді, көмектесті. ә) Тізгін ұшында, тез, қолма-қол. Тізгіні жоқ. Көп сөйлейтін, бөспе. Тiзгінін бердi. Еркін, тағдырын қолына ұстатты, көндi, бағынды. Тізгінін босатты. Аттың басын қоя берді. Тізгінінен айырылды. Билігінен, еркінен жұрдай болды. Тізгінін жиды. Аяғын тартты, арынын тоқтатты. Тізгінін жия алмады. Өзін тоқтата алмады; ой ұшығына жете алмады. Тізгініне [ шылбырына ] оралды. а) Шын ықыласпен қызмет етті, жабыса кетті. ә) Жолына бөгеу болып, жүрем деген адамды тоқтатты. Тізгінін өз қолына алды. а) Ерік өзіне тиді, өз билігі өзінде болды. ә) Өзі басқарды; уысында ұстады. Тізгінін өз қолына берді [ ұстатты ]. Билігіне берді. Тізгінін сүзді. Тыпыршыды; бой бермеді, жұлқынды.
ТІЗГІНДЕ = #етістік. 1. Басына жүген кигізу, тізгін тағу. 2. #ауыспалы мағына. Еркіне жібермей тежеу, билік бермеу. 3. #ауыспалы мағына. Өзін ұстау. 4. #ауыспалы мағына. Белгілі бір істі меңгеру, игеру. Тізгіндеп ұстады. Өз еркіне жібермей тежеді.
ТІЗГІНДЕЛ = #етістік. 1. Тізгін тағылу. 2. #ауыспалы мағына. Тоқтатылу, жойылу.
ТІЗГІНДЕЛУ деген #Тізгіндел етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІНДЕС = #етістік. 1. Қатарласа түсу, теңесу. 2. #ауыспалы мағына. Біреумен таласу, тартысу.
ТІЗГІНДЕС #сын есім. Қатарлас, тең, бірге.
ТІЗГІНДЕСУ деген #Тізгіндес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІНДЕУ деген #Тізгінде етістігінің қимыл атауы; тыйым салу, тежеу.
ТІЗГІНДЕУЛІ #сын есім. Тіркеулі, байлаулы.
ТІЗГІНСІЗ #сын есім. Тежеусіз, өз бетімен кеткен.
ТІЗГІНСІЗДІК #зат есім. Ешкімге бойсұнбаушылық, бетімен кеткендік, тежеусіздік.
ТІЗГІНШІ #зат есім. #сөйлеу. Жүргізуші, басқарушы.
ТІЗГІШ #сын есім. Қатар-қатар етіп тізетін.
ТІЗГІШТЕ = #етістік. Тізбелеп байлау, тізіп өткізу.
ТІЗГІШТЕУ деген #Тізгіште етістігінің қимыл атауы.
ТІЗДЕ = #етістік. Шөгіп жатқан түйені тұрып кетпеу үшін алдыңғы аяғының біреуін не екеуін кейде төрт аяғын тізесінен астына қарай бүктіріп байлау. Тіздеп буды. #жергілікті сөз. Төрт аяғын бірдей буды.
ТІЗДЕЛ = #етістік. Еріксіз байлану, маталу.
ТІЗДЕЛУ деген #Тіздел етістігінің қимыл атауы.
ТІЗДЕУ деген #Тізде етістігінің қимыл атауы.
ТІЗДЕУЛІ #сын есім. Тіздеп байланған, тізделген.
ТІЗДІР = #етістік. Тізімге енгізу, қосу.
ТІЗДІРУ деген #Тіздір етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕ #зат есім. 1. #анатомиялық. <лат. genu> Асық жілік пен ортан жіліктің түйіскен буын тұсы. 2. #ауыспалы мағына. Үстемдік, озбырлық. Тізе батырды [ көрсетті ]. Күш көрсетті, зорлық-зомбылық жасады. Тізе буын. Қаржілік пен жіліншіктің түйісі. Тізе бүгу. #әскери сөз. Қарулы күштердің немесе олардың бөлімдерінің соғыс қимылдары аймағы мен аудандарында, қамалдарында, бекіністі немесе елді мекендерде, теңізде және теңіз базаларында және тағы басқа. жерлерде жеңуші жақ шарттарына мойынсұнуы немесе екі жақ қолбасшыларының өзара келісуіне сәйкес қарсылығын тоқтатуы. Тізе бүгіп, қол қусырар жайы жоқ. Бағынбайды, жалынбайды деген мағынада. Тізе бүкті. а) Үнемі тік тұрмай отырды. ә) Жасы үлкенді құрметтеді, иіліп сәлемдесті. б) Келіндері аталары мен енелеріне, жасы үлкендерге иіліп сәлем берді. в) Жеңілгенін мойындап бағынды, бас иді. Тізе бүктірді. Жеңгенін мойындатты; мысын басты. Тізеге басты. Күшке салды. Тізеден қан кешті. Қан майданда жүрді, сұрапыл қантөгісте болды. Тізеден суға, белден тауба. Суға кеткенде және терең судан өтерде айтылады. Тізе жазбады [ айырмады ]. Қатар жүрді, жұп жазбады, ажырамады. Тізе көрді. Жапа шекті, қорлық көрді. Тізе көрсетті. Зорлық-зомбылық етті, қиянат жасады. Тізе қосты. Бірікті, бірлесті, ұйымдасты. Тізесін бүкпеді. а) Тынымсыз қимылдап еңбек етті. ә) Жеңілмеді, берілмеді. Тізе қатар отырды. Тізелерін бүгіп, қаз-қатар отырды. Тізесі батты. Зорлық-зомбылық жасады, күш көрсетті. Тізесі жылып қалды. Бұл көбіне қарт кісінің жас әйелмен көңіл қосуына орай айтылады. Тізесін батырды. Зорлық қылды, күш көрсетті. Тізесін кемірді. Шыдамсызданды, жұлқынды. Тізесін құшақтады. Төсекте жалғыз жатты деген мағынада. Тізесін өткізді. Зорлық жасады, күш көрсетті. Тізе бүгіп көрмеді. Демалып, тыныстауды білмеді, жұмыссыз отырмады. Тізе жазбады. Жұбы ажырамады, қатары бытырамады. Тізеден қан кешті. Үлкен қырғын майдан, сұрапыл соғыс туралы айтылады. Тізесін таяды. Тізесін батырды, күш көрсетті. Тізе қосты. Ұйымдасып бірікті, топтасты. Тізесін кемірді. Шыдамсызданды. Тiзесi батты. Бiреудің езгісінде болды, зорлыізомбылығын көрдi. Тiзесін батырды. а) Күш көрсеттi, зорлық-зомбылық жасады, өктемдік жүргіздi. ә) Еркіне жібермедi, шектен шығармады, тосқауыл болды.
ТІЗЕЖАПҚЫШ #зат есім. Тізе буынын нығайтып, жарақаттан қорғау немесе сақтандыру үшін созылмалы резеңкеден немесе матадан тігілетін өкше мен бармақ бастарын кигізетін бөліктері жоқ жабдық.
ТІЗЕҚАП 1#омоним #зат есім. #этнографиялық. Күн суықта аязды күндері екі бұтқа ғана киетін, ауы, ышқыры жоқ екі балақ.
ТІЗЕҚАП 1#омоним #зат есім. #спорт. Тізе буыны мен сіңірлерін жарақат пен созып алудан сақтау үшін пайдаланылатын созылмалы манжет.
ТІЗЕЛЕ = #етістік. #сөйлеу. Тізерле.
ТІЗЕЛЕС = #етістік. 1. Бірбіріне жақын кеп қатарласа, тізбектесе, қаз-қатар отыру. 2. #ауыспалы мағына. Белгілі бір іс-әрекет жайында тіресу, тайталасу, егесу.
ТІЗЕЛЕС #сын есім. Қатарлас, теңдес, замандас.
ТІЗЕЛЕСТІР = #етістік. Қатарластыру.
ТІЗЕЛЕСТІРУ деген #Тізелестір етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕЛЕСУ деген #Тізелес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕЛЕУ деген #Тізеле етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕЛІ #сын есім. Мықты, зор, күшті, адуынды.
ТІЗЕЛІК #зат есім. 1. Адамның, малдың тізе тұсы (мөлшер). 2. Шалбардың тізе тұсы. 3. #әскери сөз. Жауынгердің тізесін қорғайтын жарақ [ 10–12 ғасырларға жататынтізелікті ң бір нұсқасы қыпшақ обаларынан табылған ].
ТІЗЕРЛЕ = #етістік. 1. Тізені жерге тигізе бүгіп, жүгіне отыру. 2. Тізеге салып жұмарлап басу, тізесін батыру.
ТІЗЕРЛЕС #сын есім. 1. Бірге жүрген, теңдес, қатарлас. 2. Қаз-қатар, тізелес.
ТІЗЕРЛЕС = #етістік. Қатар отырысу; тізелесу.
ТІЗЕРЛЕСУ деген #Тізерлес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕРЛЕТ = #етістік. Тізесін бүктіріп, жүгіне отырғызу, шөкелету.
ТІЗЕРЛЕТУ деген #Тізерлет етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕРЛЕУ деген #Тізерле етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕРЛІК #зат есім. Шалбардың тізе тұсы.
ТІЗЕТАЛҚЫ #зат есім. кәс. Көнді тіземен илеуге арналған ағаш құрал.
ТІЗҚАТАР #сын есім. жергілікті сөз. Қаз-қатар.
ТІПШЕ-ТІПШЕ #одағай. Жем жеп үйренген қойды жемге шақыру үшін айтылатын сөз.
ТІС-ТІС #сын есім. Өркеш-өркеш, ирек-ирек.
АРМАН-ТІЛЕК #зат есім. Бар арманы мен тілегi.
БАТА-ТІЛЕК #зат есім. Бата мен тілектің жинақтық атауы.
ДҰҒА-ТІЛЕК #зат есім.#діни. Алланың рақымы үшін жасаған ғибадаттар мен сұрау, тілектер.
ҚОРЕКТІК-ТІРЕКТІК : қоректік-тіректік ұлпа. #биологиялық. Көпжасушалы жануарлар ағзасында ұрықтық дамудың алғашқы сатыларындаақ эпителий ұлпаларымен қатар жетілетін ұлпа.
ӨЛГЕН-ТІРІЛГЕН : өлген-тірілгеніне қарамады. Ештеңені елең қылмады, ескермеді. Өлгентірілгенін білмеді. Жантәнін салды, жанын аямады.
ӨЛІП-ТІРІЛ = #етістік. 1. Өлім аузынан қалу, жаны аман қалу. 2. #ауыспалы мағына. Жантәнін салу, бар күшжігерін жұмсау. 3. #ауыспалы мағына. Ынтық болу, өліп-өшу. Өліптірілгеніне қарамады. Еш нәрсені елемеді, жанын салды.
ӨЛІП-ТІРІЛУ деген #өліп-тіріл етістігінің қимыл атауы.
ӨЛІ-ТІРІСІ #зат есім. Барыжоғы, аманесендігі.
ТАЛАП-ТІЛЕК #зат есім. 1. Алдына қойған, жетсем деген арман, мақсат. 2. Мұқтаж, қажеттілік.
ТӘН-ТІН : тән-тін қылды. #жергілікті сөз. Бөлек-бөлек қылды.
ТІЛЕГЕЙ-ТЕҢІЗ #сын есім. 1. Ұшы-қиыры жоқ, көз жеткісіз. 2. Орасан көп, есепсіз.
ТІБЕН #зат есім. #көнерген сөз. Түрлі түсті қалың мата.
ТІГУ деген #Тік етістігінің қимыл атауы.
ТІГУЛІ #сын есім. 1. Киюге дайын етіп тігілген. 2. Тігілулі, қондырулы (үй, шатыр). 3. Қаттап тіккен, тіркеулі. Тігулі үй, қоралы мал. Үй-жай, малмүлік.
ТІГУШІ #зат есім. Киім тігетін адам; тігінші.
ТІГІЛ = #етістік. 1. Тігіп қойылған. 2. Орналастырылған, қондырылған.
ТІГІЛУ деген #Тігіл етістігінің қимыл атауы.
ТІГІН #зат есім. кәс. Киім-кешек, іс тігу ісі. Тігін инесі. кәс. Қолмен және тігін машинасымен іс тігуге арналған ине.
ТІГІНДІ #зат есім. Газетжурналдардың жыл сайын тігілген бумасы. Тігінді полимерлер. #химиялық. Буындары біртұтас, химиялық жағынан бір-бірімен байланысқан кеңістіктік тор құрайтын полимерлер.
ТІГІНЕН #үстеу. Тікесінен, тік тұрған қалпында. Тігінен ақпарат алмасу. #информатикалық. <ағыл. vertісаl cоmmunісаtіоn> Ұйым шегінде ақпараттың бір деңгейден екінші деңгейге қозғалысы.
ТІГІНМӘШИНЕСІ #зат есім. 1. қс тігетін, киім-кешек тігетін машина. 2. #техникалық. Тігін бұйымдарының бөліктерін өзара тігіспен қосуға, түйме қадауға, торлауға, сондай-ақ әртүрлі кесте тігуге тағы басқа. арналған машина; бұйымдар жасау процесіндегі негізгі технологиялық жабдық.
ТІГІНШІ #зат есім. Киім-кешек тігуді кәсіп еткен шебер, маман.
ТІГІНШІЛІК #зат есім. қс тігумен шұғылданушылық, сол кәсіпке маманданушылық.
ТІГІС #зат есім. 1. Киімді, басқа да затты қайып, тепшіп, жөрмеп т.б. тігу тәсілі, тігу ісі. 2. Киімнің тігілген жері. Тігісін жатқыза айтты [ сөйледі ]. Ерсі, жайсыз жайды жұмсартып жуыпшаю туралы айтылады. Тігісін жатқызды [ білдірмеді ]. Болған ерсі жайдың жайжапсарын жуыпшайды, әшкере етпеуге тырысты. Тігісі жатып, жымы білінбей кетті. Бәрі орнына келді. Тігісі сөгілді. Ыдырады, быт-шыт болды.
ТІГІС = #етістік. Тігу ісін бірге атқарысу, тігуге жәрдемдесу.
ТІГІСТІК #зат есім. Киімнің тігілген жері.
ТІГІСУ деген #Тігіс етістігінің қимыл атауы.
ТІЗ 1#омоним #зат есім. жергілікті сөз. ішкиім, дамбал.
ТІЗ 2#омоним: тіз оқ. #көнерген сөз. Оқтың бір түрі.
ТІЗ 3#омоним= #етістік. 1. Бірінен соң бірін қатарлап тізбектеу. 2. #ауыспалы мағына. Еш нәрсесін қалдырмай тәптіштеп теру, жинау.
ТІЗБЕ 1#омоним #зат есім. 1. Адамның атыжөні жазылған немесе әлдебір заттың рет ыңғайы көрсетілген тізім. 2. Қатарлай тізілген тізбек.
ТІЗБЕ 2#омоним #зат есім. жергілікті сөз. Киіз үйдің уықтарын шалып байластыратын жіңішке құр.
ТІЗБЕК #зат есім. 1. Бірінің соңынан бірі тізілген, рет-ретімен тұрған топ, лек, қатар. 2. #әскери сөз. Маңдайшеп бойынша әскердің бір сызықтың бойында 6-8 м (8–12 қадам) аралықта орналасуы. 3. #информатикалық. <ағыл. chаіn> Барлық қабырғасы әртүрлі маршрут. Тізбектің өсуі. #химиялық. Мономер молекулаларының белсенді ортаға қосылуы [ Мұның нәтижесінде жаңа белсенді орталық түзіледі ]. Тізбектің тууы. #химиялық. Тізбекті реакцияның жүруін қамтамасыз ететін, бірінен соң бірі жүретін қарапайым актілердің алғашқысы [ Мұның мәні әрекеттесуші заттар молекулаларының қозып, олардың радикалдарға айналуында ]. Тізбектің үзілуі. #химиялық. Тізбекті реакцияның жүруін қамтамасыз ететін қарапайым актілердің өту ретінің соңғы кезеңі, белсенді орталықтың басқа белсенді орталықтармен немесе молекулалармен әсерлесуі немесе мономолекулалы қосылысқа айналу салдарынан белсенділігінің жойылуы.
ТІЗБЕКТЕ = #етістік. Бірінен соң бірін рет-ретімен, қатар-қатар тізу.
ТІЗБЕКТЕЛ = #етістік. Тізілу, қатар-қатар болу.
ТІЗБЕКТЕЛУ деген #Тізбектел етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕН = #етістік. Қатар түзу, қатар-қатар болып көріну.
ТІЗБЕКТЕНУ деген #Тізбектен етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕС = #етістік. 1. Тізілісу. 2. Қатарласу.
ТІЗБЕКТЕСУ деген #Тізбектес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕТ = #етістік. Тізілдіру, қатарлап орналастыру.
ТІЗБЕКТЕТУ деген #Тізбектет етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТЕУ деген #Тізбекте етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕКТІ #сын есім. Бірбіріне тіресе жалғасқан, тізбектелген. Тізбекті адрестеу. #информатикалық. <ағыл. chаіned аdressіng> Байланыс адрестерінің көмегімен тізбектік тізімдегі жазбаларды адрестеу. Тізбекті басу құрылғысы. #информатикалық. <ағыл. chаіn prіnter> Баспаның бедербелгісі айналатын тізбектің буынына бекітілген басу құрылғысы. Тізбекті жазба. #информатикалық. <ағыл. chаіned reсоrd> Тізбектік тізімнің элементі. Тізбекті жұмыс. #информатикалық. <ағыл. serіаl оperаtіоn> Мәліметтерді жеткізу тізбекті түрде және бір арна бойынша жүзеге асырылатын құрылғының жұмыс режімі. Тізбекті интерфейс. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl interfасe> Тізбектік құрылғы (мыс., принтер) мен есептеу машинасы арасындағы интерфейс Тізбекті код. #информатикалық. <ағыл. chаіn cоde> а) Бағытталған векторлардың үздікті жиыны болып табылатын символдар тізбегін пайдаланып контурларды сипаттау әдісі. ә) Кодталатын сөздің екілік разрядтарының тобын циклді ауыстыру арқылы тізбектік мәндерді алуға болатын код. Тізбекті қатынас құру. #информатикалық. <ағыл. chаіned асcess> Нұсқағышты пайдалану арқылы тізбелі ұйымдастырылған мәліметтерге қатынас құру. Тізбекті қосындылауыш. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl summer> Қосу үшін сандар тізбекті шарттаңба түрінде берілетін қосындылауыш. Тізбекті құрылым. #информатикалық. <ағыл. chаіn struсture> Тізбекті тізімнің құрылымы. Тізбектіпараллель жұмыс. #информатикалық. <ағыл. serіаlpаrаllel оperаtіоn> Машиналық сөздің байттарын жеткізу бір арна бойынша тізбекті түрде, ал сөзді өңдеу барлық разряд бойынша бір мезгілде жүзеге асырылатын компьютердің жұмыс режімі. Тізбекті #португал тілі. информатикалық. <ағыл. sequentіаl pоrt> а) Бірізділік құрылғы қосылатын есептеу машинасындағы айырма (разъем) ә) Компьютерге тізбекті интерфейс арқылы әртүрлі құрылғыларды, мыс., жүгіртпені, модемді және тағы басқа. қосуға арналған қосқыш тарақша мен #португал тілі. Тізбекті порттар контроллері. #информатикалық. <ағыл. serіаl pоrt cоntrоller> Байланыстың тізбекті арнасы бойынша дербес компьютердің шалғай құрылғылармен, негізінен сыртқы модеммен, тышқан манипуляторымен, тізбекті принтермен немесе басқа компьютермен мәліметтер алмасуын синхрондауды орындайтын контроллер. Тізбекті реакциялар. #химиялық. Реакцияның әрбір тізбегінде активті бөлшектердің пайда болуынан активті емес молекулаларда не ядроларда көп өзгерістер туғызатын активті бөлшектер түзілетін химиялық және ядролық реакциялар. Тізбекті талдау. #математикалық. Математикалық статистикада гипотезаны статистикалық жолмен тексеру тәсілі. Тізбекті файл. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl fіle> а) Құрауыштарына тек қана тізбекті қатынас құруға болатын файл ә) Мәліметтерді тізбекті ұйымдастыруға пайдаланылатын файл. Тізбекті іздестіру. #информатикалық. <ағыл. chаіnіng seаrсh> Әрбір элементтің келесі элементке нұсқағышы бар болатын іздестіру.
ТІЗБЕКТІК #сын есім. Тізбектелген, тізбек болып тұрылған. Тізбектік жеткізу. #информатикалық. <ағыл. serіаl trаnsmіssіоn> Есептеуіш жүйенің екі элементінің арасында ақпарат жөнелту Тізбектік интерфейс. #информатикалық. <ағыл. serіаl interfасe> Тізбектік арна бойынша мәліметтерді іске қосу және жеткізу құралдары; ақпарат бір бит бойынша берілетін сәйкестендіру. Тізбектік қосындылауыш. #информатикалық. <ағыл. the cоnseсutіve аdder> Қосылғыштардың разрядын тізбектей өңдейтін қосындылауыш. Тізбектік ұйымдастыру. #информатикалық. <ағыл. sequentіаl оrgаnіzаtіоn> Жазбалар түсу ретімен тізбектік түрде орналасатын және басынан бастап осы ретпен оқылатын мәліметтер жинағын ұйымдастыру.
ТІЗБЕКШЕ тізбекше жол. #информатикалық. <ағыл. strіng> Мәліметтердің жеке элементі ретінде қарастырылатын бедербелгі тізбегінен құралған мәліметтер құрылымы; жадта жеке бірлік ретінде сақталатын символдар жиыны. Тізбекшелер әдісі. #информатикалық. <ағыл. chаіn methоd> Коллизияларды ажырату әдісі.
ТІЗБЕЛЕ = #етістік. Бірінен соң бірін тізіп, тәптіштеп айтып беру; тізбектеу.
ТІЗБЕЛЕН = #етістік. Тізілу.
ТІЗБЕЛЕНУ деген #Тізбелен етістігінің қимыл атауы.
ТІЗБЕЛЕУ деген #Тізбеле етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІЗ = #етістік. Тіздіру.
ТІЗГІЗУ деген #Тізгіз етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІН #зат есім. 1. Аттың басын тежеу, басқару үшін пайдаланылатын, ұштары жүгеннің ауыздық шығыршығына байланған шыжым қайыс. 2. #ауыспалы мағына. Ерік, бостандық. 3. #ауыспалы мағына. Билік, басшылық. Тізгін берді [ босатты ]. Ерік берді, ырық берді. Тізгін бермеді [ бермей кетті ]. Бой бермеді, ырыққа көнбеді. Тізгін берілді. Бетімен жіберілді. Тізгін бойы. Тым қысқа, бір метр шамасында. Тізгінге жабысты. Билікті өз қолына алуға тырысты. Тiзгіндi босатты. Ерік бердi, ырық бердi, еркіне жібердi. Тізгін жимады. Сескенбеді, айылын жимады. Тізгін жіберді. Еркіне қоя берді, ағыза шапты. Тізгін көшті [ тиді, ұстады ]. Билік тиді, ерік өз қолында болды. Тізгін салмады. Ерік бермеді. Тізгінін тартпады. Алған бетінен қайтпады, тыйылмады. Тізгін тартты. а) Аттың басын тежеді. ә) Аптықпай байқап сөйледі. Тізгін ұстатпаған. а) Асау (ат). ә) Шолжаң, ерке. Тізгін ұшымен келді. #жергілікті сөз. Асығыс келді, тез жетті. Тізгін ұшын берді. #жергілікті сөз. а) Жәрдем берді, көмектесті. ә) Тізгін ұшында, тез, қолма-қол. Тізгіні жоқ. Көп сөйлейтін, бөспе. Тiзгінін бердi. Еркін, тағдырын қолына ұстатты, көндi, бағынды. Тізгінін босатты. Аттың басын қоя берді. Тізгінінен айырылды. Билігінен, еркінен жұрдай болды. Тізгінін жиды. Аяғын тартты, арынын тоқтатты. Тізгінін жия алмады. Өзін тоқтата алмады; ой ұшығына жете алмады. Тізгініне [ шылбырына ] оралды. а) Шын ықыласпен қызмет етті, жабыса кетті. ә) Жолына бөгеу болып, жүрем деген адамды тоқтатты. Тізгінін өз қолына алды. а) Ерік өзіне тиді, өз билігі өзінде болды. ә) Өзі басқарды; уысында ұстады. Тізгінін өз қолына берді [ ұстатты ]. Билігіне берді. Тізгінін сүзді. Тыпыршыды; бой бермеді, жұлқынды.
ТІЗГІНДЕ = #етістік. 1. Басына жүген кигізу, тізгін тағу. 2. #ауыспалы мағына. Еркіне жібермей тежеу, билік бермеу. 3. #ауыспалы мағына. Өзін ұстау. 4. #ауыспалы мағына. Белгілі бір істі меңгеру, игеру. Тізгіндеп ұстады. Өз еркіне жібермей тежеді.
ТІЗГІНДЕЛ = #етістік. 1. Тізгін тағылу. 2. #ауыспалы мағына. Тоқтатылу, жойылу.
ТІЗГІНДЕЛУ деген #Тізгіндел етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІНДЕС = #етістік. 1. Қатарласа түсу, теңесу. 2. #ауыспалы мағына. Біреумен таласу, тартысу.
ТІЗГІНДЕС #сын есім. Қатарлас, тең, бірге.
ТІЗГІНДЕСУ деген #Тізгіндес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗГІНДЕУ деген #Тізгінде етістігінің қимыл атауы; тыйым салу, тежеу.
ТІЗГІНДЕУЛІ #сын есім. Тіркеулі, байлаулы.
ТІЗГІНСІЗ #сын есім. Тежеусіз, өз бетімен кеткен.
ТІЗГІНСІЗДІК #зат есім. Ешкімге бойсұнбаушылық, бетімен кеткендік, тежеусіздік.
ТІЗГІНШІ #зат есім. #сөйлеу. Жүргізуші, басқарушы.
ТІЗГІШ #сын есім. Қатар-қатар етіп тізетін.
ТІЗГІШТЕ = #етістік. Тізбелеп байлау, тізіп өткізу.
ТІЗГІШТЕУ деген #Тізгіште етістігінің қимыл атауы.
ТІЗДЕ = #етістік. Шөгіп жатқан түйені тұрып кетпеу үшін алдыңғы аяғының біреуін не екеуін кейде төрт аяғын тізесінен астына қарай бүктіріп байлау. Тіздеп буды. #жергілікті сөз. Төрт аяғын бірдей буды.
ТІЗДЕЛ = #етістік. Еріксіз байлану, маталу.
ТІЗДЕЛУ деген #Тіздел етістігінің қимыл атауы.
ТІЗДЕУ деген #Тізде етістігінің қимыл атауы.
ТІЗДЕУЛІ #сын есім. Тіздеп байланған, тізделген.
ТІЗДІР = #етістік. Тізімге енгізу, қосу.
ТІЗДІРУ деген #Тіздір етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕ #зат есім. 1. #анатомиялық. <лат. genu> Асық жілік пен ортан жіліктің түйіскен буын тұсы. 2. #ауыспалы мағына. Үстемдік, озбырлық. Тізе батырды [ көрсетті ]. Күш көрсетті, зорлық-зомбылық жасады. Тізе буын. Қаржілік пен жіліншіктің түйісі. Тізе бүгу. #әскери сөз. Қарулы күштердің немесе олардың бөлімдерінің соғыс қимылдары аймағы мен аудандарында, қамалдарында, бекіністі немесе елді мекендерде, теңізде және теңіз базаларында және тағы басқа. жерлерде жеңуші жақ шарттарына мойынсұнуы немесе екі жақ қолбасшыларының өзара келісуіне сәйкес қарсылығын тоқтатуы. Тізе бүгіп, қол қусырар жайы жоқ. Бағынбайды, жалынбайды деген мағынада. Тізе бүкті. а) Үнемі тік тұрмай отырды. ә) Жасы үлкенді құрметтеді, иіліп сәлемдесті. б) Келіндері аталары мен енелеріне, жасы үлкендерге иіліп сәлем берді. в) Жеңілгенін мойындап бағынды, бас иді. Тізе бүктірді. Жеңгенін мойындатты; мысын басты. Тізеге басты. Күшке салды. Тізеден қан кешті. Қан майданда жүрді, сұрапыл қантөгісте болды. Тізеден суға, белден тауба. Суға кеткенде және терең судан өтерде айтылады. Тізе жазбады [ айырмады ]. Қатар жүрді, жұп жазбады, ажырамады. Тізе көрді. Жапа шекті, қорлық көрді. Тізе көрсетті. Зорлық-зомбылық етті, қиянат жасады. Тізе қосты. Бірікті, бірлесті, ұйымдасты. Тізесін бүкпеді. а) Тынымсыз қимылдап еңбек етті. ә) Жеңілмеді, берілмеді. Тізе қатар отырды. Тізелерін бүгіп, қаз-қатар отырды. Тізесі батты. Зорлық-зомбылық жасады, күш көрсетті. Тізесі жылып қалды. Бұл көбіне қарт кісінің жас әйелмен көңіл қосуына орай айтылады. Тізесін батырды. Зорлық қылды, күш көрсетті. Тізесін кемірді. Шыдамсызданды, жұлқынды. Тізесін құшақтады. Төсекте жалғыз жатты деген мағынада. Тізесін өткізді. Зорлық жасады, күш көрсетті. Тізе бүгіп көрмеді. Демалып, тыныстауды білмеді, жұмыссыз отырмады. Тізе жазбады. Жұбы ажырамады, қатары бытырамады. Тізеден қан кешті. Үлкен қырғын майдан, сұрапыл соғыс туралы айтылады. Тізесін таяды. Тізесін батырды, күш көрсетті. Тізе қосты. Ұйымдасып бірікті, топтасты. Тізесін кемірді. Шыдамсызданды. Тiзесi батты. Бiреудің езгісінде болды, зорлыізомбылығын көрдi. Тiзесін батырды. а) Күш көрсеттi, зорлық-зомбылық жасады, өктемдік жүргіздi. ә) Еркіне жібермедi, шектен шығармады, тосқауыл болды.
ТІЗЕЖАПҚЫШ #зат есім. Тізе буынын нығайтып, жарақаттан қорғау немесе сақтандыру үшін созылмалы резеңкеден немесе матадан тігілетін өкше мен бармақ бастарын кигізетін бөліктері жоқ жабдық.
ТІЗЕҚАП 1#омоним #зат есім. #этнографиялық. Күн суықта аязды күндері екі бұтқа ғана киетін, ауы, ышқыры жоқ екі балақ.
ТІЗЕҚАП 1#омоним #зат есім. #спорт. Тізе буыны мен сіңірлерін жарақат пен созып алудан сақтау үшін пайдаланылатын созылмалы манжет.
ТІЗЕЛЕ = #етістік. #сөйлеу. Тізерле.
ТІЗЕЛЕС = #етістік. 1. Бірбіріне жақын кеп қатарласа, тізбектесе, қаз-қатар отыру. 2. #ауыспалы мағына. Белгілі бір іс-әрекет жайында тіресу, тайталасу, егесу.
ТІЗЕЛЕС #сын есім. Қатарлас, теңдес, замандас.
ТІЗЕЛЕСТІР = #етістік. Қатарластыру.
ТІЗЕЛЕСТІРУ деген #Тізелестір етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕЛЕСУ деген #Тізелес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕЛЕУ деген #Тізеле етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕЛІ #сын есім. Мықты, зор, күшті, адуынды.
ТІЗЕЛІК #зат есім. 1. Адамның, малдың тізе тұсы (мөлшер). 2. Шалбардың тізе тұсы. 3. #әскери сөз. Жауынгердің тізесін қорғайтын жарақ [ 10–12 ғасырларға жататынтізелікті ң бір нұсқасы қыпшақ обаларынан табылған ].
ТІЗЕРЛЕ = #етістік. 1. Тізені жерге тигізе бүгіп, жүгіне отыру. 2. Тізеге салып жұмарлап басу, тізесін батыру.
ТІЗЕРЛЕС #сын есім. 1. Бірге жүрген, теңдес, қатарлас. 2. Қаз-қатар, тізелес.
ТІЗЕРЛЕС = #етістік. Қатар отырысу; тізелесу.
ТІЗЕРЛЕСУ деген #Тізерлес етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕРЛЕТ = #етістік. Тізесін бүктіріп, жүгіне отырғызу, шөкелету.
ТІЗЕРЛЕТУ деген #Тізерлет етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕРЛЕУ деген #Тізерле етістігінің қимыл атауы.
ТІЗЕРЛІК #зат есім. Шалбардың тізе тұсы.
ТІЗЕТАЛҚЫ #зат есім. кәс. Көнді тіземен илеуге арналған ағаш құрал.
ТІЗҚАТАР #сын есім. жергілікті сөз. Қаз-қатар.
© 2021. Wonder Words
Institute of Intellectual Technologies