Kazakh explanatory dictionary: КӨЗ

Word: Kazakh Russian English Search

|КӨЗ 1#омоним #зат есім. 1. Көру мүшесі. 2. #анатомиялық. <лат. осulus> Адамда, барлық омыртқалы жануарларда және кейбір омыртқасыз жануарларда жарық әсерін қабылдайтын мүше. 3. #зергерлік. Әсемдеп жасалған дөңгелек, ою-өрнек, шеңберлі әшекей. 4. #ауыспалы мағына. Нәрсенің өзі. 5. #ауыспалы мағына. Адам, жан. 6. #ауыспалы мағына. Өткеннен қалған, өткеннің тұсында болған нәрсе. 7. #ауыспалы мағына. Ақыл, ес, сана. 8. #ауыспалы мағына. Жемістің өніп шығатын жері, бүртік кіндігі. 9. #ауыспалы мағына. Иненің жіп өткізетін тесігі. 10. #ауыспалы мағына. Кереге және торлы заттардың тесігі. 11. #ауыспалы мағына. Белгілі бір нәрсенің алынатын орны, қоры. 12. #ауыспалы мағына. Алды, көз алды. 13. #ауыспалы мағына. Бұлақтың су қайнап шығып жатқан жері, қайнар тесігі. 14. #ауыспалы мағына. Тұрғы, көзқарас, ұстаным. Көз ағартты. Көрінбеді, үшті-күйлі жоғалды, ат ізін салмады. Көз адасты. Шатасты, таба алмады. Көз айырмады. Көз алмай, қадалып ұзақ қарады. Көз алартты. а) Жек көрдi, жақтырмады, ұнатпады. ә) Сес көрсеттi, күшпен тартып алғысы келдi. б) Қызғанды, қызықты, күндедi. Көз аларту. Қастандық істеу, зиян келтіру. Көз алдады. Алдамсыратты, арбады, алдапсулады. Көз алдау. Жалған, алдамшы, өтірік. Көз алды. Көзінің маңайы, асты. Көз алды бұлдырады. Көзi қарауытты, тұманданды; көрмей қалды. Көз алдына келді [ елестеді ]. Есіне түсті, елестеді. Көз алдына [ көзге ] келтірді [ елестетті ]. Бұрын көрген нәрсені сол күйінде елестетті, еске алды. Көз алдынан. Қарсы алдынан, бет алдынан. Көз алдынан кетпеді. Елестей берді, ұмытылмады. Көз алдынан өткізді. Бұрын көрген нәрсені сол күйінде елестетті, еске алды. Көз алдынан өтті. Ойша елестетті, есіне алды. Көз алдында. Қарсы алдында, бет алдында, көзінше. Көз алдында тұрды. Ұмытылмады, естен кетпеді. Көз алмады [ аудармады, жазбады ]. а) Ұзақ қадала қарады, тесіле қарады басқа жаққа бұрылмады. ә) Жіті назарында ұстады, қалт жібермеді. Көз алмасы. #анатомиялық. <лат. bulbus осuli> Пішіні шар тәрізді, алдыңғы бетінен артқы жағына қарай сәл қысыңқы келген көру мүшесінің негізгі бөлігі. Көз арбады. Көңіл бөлді, алаңдатты. Көз асып кетті. Көзден таса болды, көрінбей кетті. Көз асырды. Таса қылды, көрсетпей қойды. Көз аурулары. #медициналық. Адам ағзасындағы жүйке жүйелерінің, жүрекқан тамыры жүйелерінің ауруға шалдығуынан, сондай-ақ көз айналасындағы ауру салдарынан көзде болатын сырқат түрлерi. Көз ашқанша. Тез арада, лезде. Көздi ашқызбады. Түк көрсетпедi, қарауға мүмкіндік бермедi. Көз ашпады [ ашқан жоқ ]. а) Құтыла алмады; арылмады. ә) Бiр нәрсенің үздксіз болуынан дамыл көрмедi. Көз ашты. а) Дүниеге келді, туды. ә) Хат таныды, сауаттанды, әр нәрседен хабардар болды. б) Сергіді, дүниеге жөндеп қарады. Көз аштырмады. а) Қарауға мүмкіндік бермедi, шағылысты. ә) Бастың ауруынан көзi түйнеп ауырды. б) Бет қаратпады, төпеледi. в) Тоқтамады, дамыл таппады. г) Желдің, дауылдың, боранның ұйытқып соғуынан алға қарай алмады. Көз ашып, жүрек жуды. Көңілді оятты, жүректі тазартты. Көз ашырмады. #сөйлеу. Тыным таптырмады, маза бермеді. Көз байлады. а) Сиқырлықпен адам нанғысыз нәрселерді жасады. ә) Алдады, арбады. Көз байланды. Ымырт жабылды, қас қарайды, қараңғы түсті. Көз байлау. #этнографиялық. Бақсының аурудыемдеукезіндебақ сыойнаққақатысушыларға неше түрлі кереметтерді көрсетуі. Көз байыды. Көз қанықты, көп нәрсеге көз жеттi. Көз барда. #сөйлеу. Қараңғы түспей тұрғанда. Көзбен атты. Жақтырмай қарады, көзін алартты, көзімен атты. Көзбен жеді [ ішіпжеді ]. Тесіле қарады, көзін алмады. Көзбен жер шұқылады. Басын жерден көтермеді, көңілі құлазыды. Көзбен көрген анық, құлақпен естіген танық. Естіген өтірік, көрген шын деген мағынада. Көзбен көрді. Өзі көріп білді, көзін жеткізді. Көзбен көріп, қолмен ұстағандай. Айқын, анық. Көзбен тінтіді. Қарап шықты, аралады. Көзбен ұзатты [ шығарып салды ]. Көзін алмай, соңдарынан қарап тұрды, көрінбей кеткенше қарап тұрды. Көзбен шолды. Жаппай шолып қарап, бағдарлады. Көз болды. Ие болды, бас-көз болды, басы-қасында жүрді, қорыды. Көз бояды. Алдады, өтірік айтты, шындықты жасырды. Көз бояу. Алдау, шындықты жасыру. а ) Алдаушы, ш ы ндықтыбұрмалаушы. ә) Сиқыршы болу, фокус жасау. Көз бұлдырады. Жанжағын анық көре алмай қалды. Көз бұқасын көрсетті. Жақтырмай қарады, ала көзімен атты. Көз бұршағы. #анатомиялық. Пішіні сопақша келген, екі беті дөңес линзаға ұқсас мөлдір құрылым. Көзге айтты. Ойын жасырмай, ашық бетіне айтты. Көзге алмады. Елемеді, көзге ілмеді. Көзге басылды. Көзге түсті, ұшырады, көрінді. Көзгебылай, сыртқа былай. Шынайы емес, құбылма, екіжүзді адам. Көзге еленбеді. Көрінбеді, білінбеді. Көзге елестеді. а) Елес берді, көз алдына келді. ә) Еске түсті, ойына келді. Көзге жас алды. Көңілi босады, жылады. Көзге жас оралды [ келді ]. Жылағысы келді, көңілі босады. Көзге жылпың, сыртқа қылпың көрінді. Өтірік мәймөңкеледі, көнгірсіді (бояма бет, жағымсыз адам туралы). Көзге жылы [ оттай ] көрінді [ ұшырады ]. Жақын, үйреншікті сезілді, ыстық тартты. Көзге көрінбеді. а) қстеген ісі, жақсылығы бағаланбады. ә) Көзіне аз көрінді, қанағат қылмады. Көзге көрінді. а) Көрінді, алдынан шықты. ә) Жолықты, кездесті. б) Жұрт көзіне түсті, ауызға ілінді. Көзге күйік. #бейнелі сөзқолданыс. Қызғаныш, қызғаншақтық, әсіре қызығушылық. Көзге күйік болды. Жеккөрінішті болды, көзге шыққан сүйелдей болды, жексұрын көрінді. Көзге қағыс жер. Көрінбейтін, қалтарыс жер. Көзге қамшы тигендей. а) қстер амалы таусылды, соққы көрді, лажы құрыды. ә) Шыр көбелек айналды, тыжблаңдады. Көзге қораш. Сырт кейпі келіссіз деген мағынада. Көзге мақтады. Бетіне мақтады, көзінше мақтады. Көзге оттай [ шоқтай ] басылды [ ұшырады ]. а) Бұрыннан таныс, жақын кейіппен қуанышты кездесті. ә) Өте жылы ұшырап кетті. Көзге сап ете түсті. Бірден көріне кетті, көзге басылды. Көзге тоқ. Көрер көзге мол, денелі. Көзге түрткі. Көзге күйік, жексұрын. Көзге түрткі болды. Көзге шыққан сүйелдей болды, жеккөрінішті болды, шеттетілді. Көзге түрткі қылды. Көзге шыққан сүйелдей етті, шетқақпай қылды. Көзге түртсе көрмейтін [ көргісіз, көрінбейтін ]. Тас түнек қараңғы, ештеңені көріп болмайтын, түк көрінбейтін. Көзге түскіш. Өзіне назар аударғыш, байқалғыш; назарға ілінгіш. Көзге түсті [ шалынды, ілікті ]. а) Көрінді, байқалды. ә) Кездесті, ұшырасты. б) Жақсы танылды, ерекшеленді. â) Көңіл аудартты, көз тартты. Көзге ұрды [ ұрынды ]. Ерекше көзге түсті, ерекшеленді. Көзге шұқыды [ түртті ]. а) Анықтап көрсетті. ә) Бетіне басты, бүкпесіз ашып айтты. Бүкпесіз ашып айтты. б) Көзге күйік етті. Көзге шыққан [ түскен ] сүйел [ сүйелдей ] болды. Жеккөрінішті көрінді, елден ерекше жексұрын болды. Көзге ыстық [ оттай ] көрінді. Өте жылы ұшырап кетті, көзге оттай басылды. Көзге ілмеді [ ілсін бе? ]. а) Елемеді, қарамады. ә) Менсінбеді, місе тұтпады. б) Керек қылмады, қажет етпеді. Көзге ілмеу. Менсінбеу, елемеу. Көзге ілінді. а) Көрінді, байқалды, көзге түсті. ә) Кез болды, кез келді. Көзден бұлбұл [ бұлттай, бірбір ] ұшты. а) Көзден ғайып болды, жоғалды, көрінбей кетті; ә) Бір көруге зар болды, зарықты. Көзден ғайып болды. Көрінбей кетті, зым-зия жоқ болды. Көзден жасы бұршақтады. Егіліп жылады, көзден жасы парлады. Көзден жас кетпеді. Өмірі жылаумен өтті. Көзден жас парлады [ төгілді ]. Ағылтегіл жылады. Көзден жас мөлтілдеді. Көзіне жас толды. Көзден жасын төкті. Ағылтегіл жылады. Көзден жасы сорғалады. Ағылтегіл жылады. Көзден жасын сықты. Жылады, көзіне жас келді. Көзден кетпеді. Ұмытылмады, естен кетпеді. Көзден қан ағызды. Қатты қамықты, қайғырды. Көзден нұр тайды. Әлсіз, көмескі көре бастады, анық көре алмады. Көзден от жалындады. бейне Жанары алаулады, жанарынан от шашты. Көзден от көрді. бейне Жанарынан ұшқын байқады. Көзден өткізді. а) Өз көзімен көрді, айғағы болды. ә) Жанжағына мұқият қарады, айналаны әбден шолды. Көзден от шашты. бейне а) Жанары алауланды. ә) ашу-ыза төкті, ызбар шашты. Көзден сақта. #тілексөз. Көз тимесін, аман болсын деген мағынада. Көзден сәуле төгілді. Жанары нұрланды, алау шашты. Көзден тамшы [ жас ] үзілді. #поэтикалық. Жас шықты, жылады. Көзден тайды. Көрінбей кетті, көзден таса болды. Көзден таса қылмады [ тайдырмады ]. а) Аяғын қия бастырмады, маңынан бір елі алысқа жібермеді. ә) Жіті бақылады, қадағалады. Көзден таса болды. а) Көрінбей кетті, қарасы үзілді. ә) Көзінің алдында жүрмеді. Көзден ұшқын ұшты. бейне Жанары алауланды, нұрға толды. Көзден ұшты. Бастан өтті, келмеске кетті. Көзден үміт жылтылдады. Үміттенді, үміт артты. Көзде ұстады. Ескерді, естен шығармады. Көзді алды. Өзіне еріксіз қаратты, қызықтырды; телміртті. Көзді ашыпжұмғанша. Лезде, қас пен көздің арасында, әп-сәтте. Көзді ашысымен. Ұйқыдан тұрысымен, ояна салысымен. Көзді жайнатты. Қуанышқа кенелтті, шаттандырды. Көзді жұму. Білсе де білмегенсу, көрсе де көрмегенсу, біле тұра еш нәрсе жасамау. Көзді жұмып жіберді. Алдыартына қарамай, нар тәуекел етті. Көзді [ көзін ] қияға салды. Алысты болжады, қияға көз тікті. Көздің аясы. Көздің шарасы, көз қабақтарының айналасы. Көздің болатын салды. #жергілікті сөз. Сұқтанды, көзін сатты. Көздің бұлдырлануы. #медициналық. Көздің оптикалық жүйесінің немесе оның сәуле сындыру қабілетінің кемшілігі. Көздің жасы. а) Адамның әртүрлі көңіл күйіне байланысты көзден шыққан мөлдір тамшы. ә) Біреуден көрген зорлық-зомбылық, қиналыс, азап. б) Армантілек, ізгі ниет. Көздің жасындай. а) тап-таза, мөп-мөлдір. ә) Өте аз, болар-болмас, бір тамшы. Көздің жасын көлдетті [ бұлады ]. Егіліп қатты жылады. Көздің жасын сел [ көл ] етті. Ағылтегіл жылады, еңірегенде етегі толды. Көздің жауын алды. а) Өзіне еріксіз қаратты, қызықтырды; телміртті. ә) Жайнады, құлпырды. Көздің қарашығы. Өмірінің мәні, бары. Көздің қарашығындай сақтады. Жоғалтпады, берік қорғаштады; ардақтап ұстады. Көздің құрты. Қызықтырып әкететін, құмарыңды арттыратын нәрсе тағы басқа. Көздің құртын жеді. Қызықтырды, өзіне еліктірді, шыдамын кетірді. Көздің нұры. а) Көздің оты, жанары. ә) Көз қуанышы, көңіл хошы, ардақтысы. Көздің нұры енді. Ажарланды, өңденді. Көздің нұры тайды. Көзінің оты солғын тартты, жастық кетті, қартайып жанары солды. Көздің сұғын қадады. Көңіл аударды, қызықты. Көздің шарасы. Көздің ұясы, көз алмасының орны. Көздің шырағы сөну. Көзінің оты өшу, жанары таю. Көзді тарс жұмды. Алдыартына қарамай, нар тәуекел етті. Көздi шел қаптады [ басты ]. а) Көздің қарашығын ақшыл ет, ноғала басты, соқыр болды. е) Көрініп тұрған нәрсені көрмеді, көргісі келмеді. б) Менмендік көрсетті, дандайсыды. Көз ерместей. Көз ілеспестей, тез, жылдам, шапшаң. Көз жазбады. а) Көз айырмай, қадала қарады. ә) Аңдыды, қадағалады. б) Айнымады, айырылмады. в) Соңынан ілесті, ізімен жүрді. Көз жазғанша қарады. Көрінбей кеткенше қарап тұрды. Көз жазды. Алыстады, жырақтады. Көз жаздырды. Адастырды, таптырмады, ізімқайым жоқ болды. Көз жазып қалды. а) ізінен адасты, қарасынан қол үзді, қапелімде айырылып қалды, жоғалтты. ә) Көре алмады, көріпбілуге мүмкіндігі болмады. б) хабар-ошарсыз, бейхабар қалды. Көз жазысты. Бірбірінен адасты, хабарсыз болып қалды. Көз жанарының уытын төкті. Телміре қарады; тесіле, сұқтана қарады. Көз жанары суалды. Қартайды, әлі кетті. Көз жасы жібермегір! #қарғыс сөз. Көрген азабы, азаппен төккен жасы жолыңда тұрсын, алдыңнан шықсын. Көз жасы жібермеді. Біреуге істеген қиянаты алдынан шықты, сазайын тартты. Көз жасы жуылды. Ағылтегіл жылады, еңіреді. Көз жасы ағылды. Егіліп қатты жылады. Көз жасы ағылтегіл еңіреді. Көз жасы көл болды, көп жылады. Көз жасы бездері. #анатомиялық. Маңдай сүйегінің бет өсіндісіндегі көз жасы шұңқырында орналасқан, түтікшелікөпіршікті без, көздің қорғаныш мүшесі. Көз жасы бетті жуды. Көз жасы көл болды. Көз жасы көлдей ақты. Ағылтегіл жылады, еңірегенде етегі толды. Көз жасы көлдей [ бұлақ, көл ] болды. Көп жылады, ағылтегіл жылады. Көз жасы қабыл болды. Тілегіне жетті, мақсаты орындалды, тобасы қабыл болды. Көз жасымен бұлады. Зар еңіреді, әбден жылады. Көз жасы мөлтілдеді. Жанары жасқа толды. Көз жасына булықты. Ағылтегіл жылады, булығып жылады. Көз жасын ағызды. Ағыл-тегіл жылады, еңіреп боздады. Көз жасына етегі толды. Қатты жылап еңіреді, көз жасын көл қылды. Көз жасына қалды. а) Қиянат жасады, кінәратын арқалады. ә) Обалына қалды, аямады. Көз жасына қарады. Жылатпады, мұңзарына құлақ асты. Көз жасына қарамады. Аямады, есіркемеді. Көз жасынан қорықты. Обалына қарады, қиянат жасамады, жылатпады. Көз жасына суарды. Өзін қайғымен ширатты, қайраттанды. Көз жасын [ көл қылып ] бұлады. Ағылтегіл жылады, зар еңіреді. Көз жасын иді. а) Мейірімі түсті, мүсіркеді, аяды. ә) Тілегіне жетті, тобасы қабыл болды. Көз жасын көлдей төкті. Ағылтегіл жылады зар еңіреді. Көз жасын көрді. а) Жолы болды, тілегі орындалды. ә) Аяды, обалсауабын ескерді. Көз жасын көрсетпеді. Қиналғанын білдірмеді, сездірмеді, мұңқайғысын жасырды. Көз жасын ішіне жұтты. Барынша шыдады, сыр бермеді, көз жасын көрсетпеді. Көз жасы сүйегі. #анатомиялық. <лат. оs lасrіmаle, #латын тілі. оs – сүек, lасrіmаlіs – көз жасы> Жануарлар бас сүйегі бет бөлімі құрамына кіретін жалпақ сүйек. Көз жасын төкті. Егіліп қатты жылады. Көз жасын тыйды. а) Жылағанын қойды, жұбанды. ә) Арманын орындады, дегеніне жеткізді. Көз жасы төгілді. Ағылтегіл жылады. Көз жасы тыйылды. Дегеніне жетті, арманы орындалды. Көз жауын тартты. #сөйлеу. Көздің жауын алды. Көз жегізу. #этнографиялық. Бас ұстаған адамның ырым етіп, бастың екі көзін ойып алып, "көреген, сергек бол" деген сияқты арнайы тілек айтып, балалардың біріне ұсынуы [ әдетте алакөз болады деп екі көзді екі адамға бермейді, бір адамға береді ]. Көз жететін [ жетер ] жер. Жай көзбен қарағанда ажыратуға болатын, кісі шолып көре алатындай арақашықтықты білдіретін халықтық өлшем. Көз жеткізу. Сенімді болу, анығын білу. Көз жеткісіз [ жетпейтін ]. а) ұшан-теңіз, шексіз, ұлан-байтақ; ә) Алыс, арасы қашық. Көз жетпеді. а) Шеті көрінбеді. ә) Сенімді оймен қарамады, ақылы иланбады. Көз жетпес. Алыс, жырақ. Көз жоқ. Жүрекжұтқан, қайтпас қайсар. Көз жұма қарады. Немқұрайдылық істеді, мән бермеді. Көз жұмды. а) Қайтыс болды, дүниеден өтті, өлді. ә) Еш нәрсемен санаспады, сенді. б) Тәуекелге басты, нартәуекел етті. в) Түк көрмедімге басты, мойындамады. г) Ескермеді, байқамаған болды. Көз жүгіртті. а) Көз тастады, көз салды, шолып қарады. ә) тез-тез қарап шықты. б) Байыптады, ой көзімен шолып қарады. в) Еске түсіру. Көз жіберді. а) Шолып қарады, барлады. ә) Назар салды, мән берді, ойланды. б) Ой жіберді, еске түсірді. Көз көмілді. Көрмеді, байқамады. Көз көрді. а) Өз көзімен көрді, көз жеткізді. ә) бетпе-бет кездесті, көрісті. б) Көрді, нәсіп болды. Көз көрмеген, құлақ естімеген. Бұрын болып көрмеген, таныс емес. Көз көрмеді. Көре алмады, байқамады. Көз көрмес [ құлақ естімес ]. Аяқ жетпейтін алысқиян, қашық жер. Көз қадады [ қадалтты ]. а) Қадала қарады, тесіле қарады. ә) Көңіл аударды, назар салды. б) Болашаққа көз жіберді, ойланды. Көз қарау [ көз қарасы ]. Көзқарас, назар. Көз қарықтырды. Күнге шағылысып қаратпады. Көз қиығымен қарады. Бетіне тіктеп қарамады, қырындап, көзінің астымен қарады. Көз қиығын аудару. Ақырын байқатпай қарау, көз тастау. Көз қиығын [ қырын ] тастады. Көзінің ұшымен қарады, көзін қиғаштай қадады. Көз қиығын салды [ тікті ]. а) Көзінің ұшымен қарады, көзін қиғаштай қадады. ә) Қырындай, тесіле қарады. Көз қиығын [ қырын ] салмады. а) Назар аудармады, көңіл бөлмеді, менсінбеді. ә) Елең қылмады, мән бермеді. Көз қуаныш. Алданыш, жұбаныш. Көз құмары. Көруге ынтық болу, көргісі келу. Көз құмары ауды. Қызықты, құмартты. Көз құрғатты. Жылағанын қойды, жасын тыйды. Көз құрты. Адамды қызықтыратын, көз тартатын, ынтықтыратын (қыз, дүние тағы басқа.). Көз құртын алды. Көздің жауын алды, қатты қызықтырды; өзіне тартты. Көз құрты жыбырлады. Қызықты, құмартты. Көз құрышын қандырды. Көріп, мейірі қанды. Көз қыдыртты. Көз жіберді, шолыпқарады. Көз қызартты. Құмартты, әуестене ынтықты. Көз қылды. а) Қыр көрсетіп, әдейі істеді. ә) Қарауыл қойды, айғаққа қойды. б) Өтірік көз бояды, алдаусыратты. Көз қырына алды. а) Бақылады, назарынан тыс қалдырмады. ә) Қамқорлық жасап, қолға алды. Көз қырын салды. а) бас-көз болды; назарын салып жүрді. ә) Көмектесті, себін тигізді, қол ұшын берді. Көзінің [ оң ] қырын салды. Қамқорлық етті, қол ұшын берді. Көз қысты, бармақ басты. Келісті, алысберіс жасады. Көз қысысты. Бірбіріне көзбен белгі берісуі. Көз майланды. Көз тойды, көз тұшынды. Көз майын ағызды. а) #поэтикалық. Егілді, елжіреді. ә) Сарсылып ұзақ отырып еңбек етті. Көз майын тауысты [ сарғайтты ]. Көп оқыды, сарыла ізденді; бір іспен айналысып шұқшиып ұзақ отырды. Көз нұры. бейне Бары, асылы, ардақтысы. Көз ойдым. Көздің көлеміндей ойдым-ойдым. Көз отын алғандай. Көздің жауын алғандай, әдемi. Көз өнімділігі. #техникалық. Уақыттың бір өлшемінде бұлақтан, бұрғылау ұңғымасынан, құдықтан және тағы басқа. түсетін су мөлшері. Көз салды. а) Қарады; көзін тікті. ә) Назар аударды, мән берді, көңіл бөлді. б) Қызықты, көңілі ауды. в) Қол ұшын берді, қарайласты, көмектесті. г) Мән берді, көңіл аударды. Көз сүйегі #анатомиялық. Көзді қоршаған сүйек. Көз сүзді. а) Тесіле қарады, көзбен шолды. ә) Телмірді, жалынышпен қарады; тілемсектенді. б) Дәмеленіп қызықты, сұқтанды. //Тәуелді, бағынышты. Көз сүздіртті. Жалынышты етті, кіріптар қылды. Көз сүзу. Жалынышты, кіріптар болу. Көз сүрінді. а) Өте көп, шексіз мол; көптігінен айыра алмай, шатасты. ә) Әдемілігінен көз жаңылысты. Көз сүріндірді [ тұндырды ]. Көптігінен көз жаңылыстырды. Көз сіңді болды. Әбден көзі үйренді. Көз сірісі. #медициналық. Көздің қасаңдануы. Көз тайдырып. Көзді ала бере, лезде. Көз талдырып, көңіл қалдырды. Көп зарықтырды, көңілден кетті. Көз тайғызды. Көзін тайдырып әкетті, жүзін бұрды. Көз тамырын қию. #этнографиялық. Қысыр қалатын, айғырға тоқтамайтын байталдардың жынысқа қатысты тамырларын оташылық жасап, қиып тастау түріндегі ұрғашы қара малдың жыныстық ауруын емдеу тәсілі. Көз таңдады. Көзді қызықтырды. Көз таразы. Көз дәлдігі, көз өлшемі. Көз тартты. а) Көзге түсті, көзді алды, көңіл аударды. ә) Ғашық етті, құмартты, елітті. Көз тасалады. Байқатпады, білдіртпеді, сездірмеді. Көз тастады. а) Қарады, көз салды, көзін тікті. Асығыс назар аударды. ә) Назар аударды, мән берді, көңіл бөлді. б) Қызықты, көңілі ауды, құмартты. Көз тастасы. Қарауы, назар салуы. Көз тигіш. Сәл нәрсеге ауырып қалғыш. Көз тиді [ өтті ]. Біреудің назары түсіп, ауырып қалды. Көз тоздырды. Жолына қарады, сарылып күтті. Көз тойды. а) Қанағаттанды, көңілі толды, нысап етті. ә) Қызықты, көңілі ауды. Көз тоймады. а) Қараған сайын қызыға түсті, көзін ала алмады. ә) Қанағат тұтпады. Көз тоқтатты. Көз алмай біраз қарады, анықтап қарады. Көз тояттады. Көзі тойды. Көз тұнды. Қатты қызықтырды, көздің жауын алды. Көз тұтты. Аңдыды, бақты. Көз тіктетті. Көзін қадады, көз тастады. Көз тікті. а) Қадала, тесіле қарады. ә) Назар аударды, көңіл бөлді. б) Болашаққа көз жіберді, ойланды. Көз ұшына кетті. Алысқа ұзады, қашықтады. Көз ұшынан ғайып болды. Көрінбей кетті, көзден таса болды. Көз ұшынан көрінді. Алыстан байқалды, жырақтан көрінді. Көз ұшында. Алыста, жыраққа; әрең көрінетін жерде. Көз ұялтады. Шағылысып бет қаратпайды. Көз ұясын шету. #этнографиялық. Ерте көктемде малдың көз тамырынан қан алу емдікшарасы. Көз үйренді. Қанықтанық болды, бойы үйренді. Көз үйір. Үйреншікті, таныс. Көз шағылыстырды. а) Тіктеп қарай алмады. ә) Қызықтырды, есін алды. Көз шалды. Көріп қалды, көз қиығы түсіп кетті; байқады. Көз шалымынан ұзады. Көрінбей кетті, алыстады, ұзап кетті. Көз шарасы. а) #анатомиялық. <лат. оrbіta> Көз алмасы орналасқан бас сүйек шұңқыры. ә) Көз мөлшері, көз қарамы. Көз шарасы жетпеді. Көре алмады, толық көрінбеді. Көз шұқысты. Бірінің мінін бірі бетіне басты. Көз шығарып, бас жарды. Төбелесті, жанжалдасты. Көз шырымын алды. Азырақ мызғып алды, сәл ғана ұйықтады. Көзі ағарды. а) Ботадай боздап, зар жылады; еңірегенде етегі толды. ә) Соқыр болды. Көзі ағып түсті. Көзі шығып кетті. Көзі айтты. Не ойы барын қасқабағынан, көз қарасынан білдірді. Көзі ақиды. Ашуланды, ренжіді. Көзі ақты. Көзі шығып кетті, көрмей қалды, соқыр болды. Көзі алақандай [ шарадай, атыздай, шаңырақтай ] болды. Не істерін білмей, қатты састы, үрейі ұшты. Көзі алармасын. #сөйлеу. Дәметпесін, дәмеленбесін. Көзі аларып ұясынан [ шарасынан ] шықты. Сасқалақтады, абдырады, не істерін білмеді. Көзi атыздай болды. Көзi алақандай болып, қорқып кеттi. Көзі ауды. Назары түсті, көрді. Көзі ашық. Әр нәрседен хабары бар, білімді, саналы. Көзі ашықтық. Білімділік, әр нәрседен хабардар болушылық. Көзi ашылды. а) Оқыды, білім алды, жақсыжаманды айыра білетін болды. ә) Көкірегін, санасын оятты. б) Азаптан құтылды, жаны жай тапты. в) Түсіндi, мәнжайын анықтады. г) Бiр нәрсенің тиегi ағытылды, еркін шықты. ғ) Бұлақтың суы молайып, көбейіп ақты. Көзі бадырайды. Қатты қорыққаннан не таңғалғаннан көзі үлкейіп, бақырайды. Көзi байлаулы. Ақиқатына бара бермейтін, айналасындағылардың мұңмұқтажын елемейтін. Көзi бақырайды. а) аң-таң болды. ә) Қорықты, зәресi ұшты. Көзі бар. Назары ауыр. Көзi барда. Аман-сау кезінде, тірісінде. Көзі батты. Біржола құрыды; жоқ болды. Көзi бозарды. а) Көз нұры тайды, өлімсіредi. ә) күте-күте шаршады, көзi талды. Көзі бұлаудай. Көп жылағаннан көзі ісіп кеткен. Көзі бұлаудай [ білеудей, добалдай ] болды. Көзі, көз еті күп боп істі. Көзі бұлдырады. Басы айналып, көзі қарауытты, анық көре алмады. Көзі бітелді. Су ақпай қалды. Көзі едірейді. Одырая қарады, ежірейді. Көзі жайнады. а) Қуанышқа бөленді, бақытқа кенелді. ә) Ажары нұрланды, күлім қақты. б) Құмарта, қызыға қарады. в) Құтырынды, алыпұшты. Көзі жалт-жалт [ Жалт-жұлт ] етті. Көзінен от шашты, құлпырды, нұрланды. Көзі жалтылдады. Жалт-жұлт етті, көзі от шашты. Көзі [ оттай, шырадай ] жанды. бейне а) Қуанышқа бөленді, көзі жайнап сала берді. ә) Ызғар шашты, ашуланды. б) Жаны кірді, рақаттанды. Көзі жарқ ете түсті. а) Жаны рақат тапты. ә) Көзі шырадай жанды, айналаны толық көрді. Көзі жасаңғырады. К өзініңнұрыазайып, буалдырланды. Көзі жасаурады. а) Көзінен жас шықты, көзіне жас алды. ә) Қартайғаннан көзі суланатын болды. Көзі жасық тартты. Көздің нұры, оты азайды. Көзі жаудырады. Қиылып қарады. Көзі [ екі көзі ] жаутаңдады. Жаутаң-жаутаң қарады, біреуге жаудырай үміттене қарады. Көзі жетті. а) Анықтап айырып көрді, ажыратты, таныды. ә) Аныққанығын білді, ақиқатына қанды. б) Кәміл сенді, берік тоқтамға келді. Көзі жоғалды. Кетті, өлді, құрыды. Көзі жұмылды. Өлді, о дүниеге кетті. Көзі жұмылды. Қайтыс болды, о дүниелік болды. Көзі жүгірді. Тез шолып шықты, қарады. Көзі [ жанары ] жылтырады. а) Шаршағаннан, әбден сілелегеннен құр сүлдері қалды, өзінікі деген тек көзі деген мағынада. ә) Үміттеніп, түсінгенсіп, ұққансып қарады. Көзі көл жасқа толды. Қайғымен зар еңіреді. Көзі көр. Соқыр. Көзі көрді. Көрді, байқады. Көзі көр [ соқыр ] болды. Мүлде Ағылтегіл жылады, ебден жылады. Көзіне жас алды [ ірікті ]. Көңілі босады, жылап жіберді. Көзіне [ көзінде ] жас толды. Көңілі босады, жылағысы келді. Көзіне жас тығылды. Көңілі бұзылды, жылағысы келді. Көзіне жылы [ оттай ] ұшырады. Бұрыннан таныс, жақын кейіппен қуанышты кездесу туралы айтылады. Көзіне көк [ көк ала ] шыбын үймелетті. Қорлады, зәбірледі, азапқа түсірді. Көзіне көрінбеді. Көзіне түспеді, ілтипатқа ілінбеді, адам құрлы саналмады. Көзіне қан құйылды [ толды ]. а) Ыза кернеп, ашу биледі, ызадан көзі қарауытты. ә) Қанқұмарланып, зұлымдық істеді. Көзіне құм құйылды. Өлді, о дүниелік болды. Көзінен аққан сорасы сақалын жуды. Ағылтегіл жылады, зар еңіреді. Көзінен бір елі қашықтатпады. Көзінен таса қылмады, үнемі көз алдында ұстады. Көзінен жас ытты [ парлады ]. Көзінен жас шығып кетті. Көзінен кешірді. #сөйлеу. Бастан кешірді, көрді. Көзінен көбік атты. Ағылтегіл жылады. Көзінен қан ағызды. Зар илетті, жылатты. Көзінен қанды [ қан аралас ] жас ақты. Зарланды, зар қақты. Көзінен моншақ үзілді. #бейнелі сөзқолданыс. Сұлу, сүйкімді, жас қыздың үнсіз жылауы жайлы. Көзінен от жарқ етті. Ашуланып қарады. Көзінен от ойнады. бейне. Жанары жалын атты, жанары нұрға бөленді. Көзінен оты жанды. бейне. Жанары нұрға толды, алаулады. Көзінен от төгілді. бейне. Айбат шекті, кәріне мінді. Көзінен сәуле төгілді. #поэтикалық. Көзқарасынан бір сезім лебі байқалды. Көзінен [ көзінің ] сорасы ақты [ сорғалады ]. Көзінен жас ағып былшықтанды; қиналды, қор болды. Көзінен тамшы шықпайды. Жылаумен жасы таусылды деген мағынада. Көзінен түсінді. Көзіне қарап, мәнжайды ұқты. Көзінен ұшқын [ қызыл жалын ] шашырады. Көзінен ұшқын атты, жайнады. Көзіне оттай басылды. Ыстық көрінді, жылы ұшырады. Көзіне от ұрынды. Ашу қысып, сес көрсетті. Көзіне сенбеді. Көріп тұрғанының шын екеніне сенімі болмады. Көзіне топырақ шашты. Жамандық істеді. (Көбіне, көзі жоқ кісі, не марқұм кісіге жасалған қиянатқа байланысты айтылады). Көзіне ұйқы тірелді [ тығылды ]. Ұйқы қысып, кірпігі байлана бастады. Көзіне шел бітті. Дандайсыды, әдейі көргісі келмеді, дұшпандық етті. Көзіне [ ізіне ] шөп салды. Жақын деген адамына теріс пиғыл көрсетті (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫ жандардың арасындағы адалдық бұзылып, бірінің жасырын опасыздық жасауына орай айтылады). Көзіне [ ештеңе ] ілінбеді. Еш нәрсе көрінбеді, шалынбады. Көзін жасауратты. Көзін ашытып, жас келтірді. Көзін жасқа толтырды. Жылады, еңіреді. Көзін жаспен жуды. Көп жылады, ағылтегіл жылады. Көзін жеді. Көзін шаршатты, көз майын тауысты. Көзін жерден алмады. Ұялды, қысылды. Көзін жеткізді. Әбден сендірді, шүбә қалдырмай нандырды. Көзін жоғалтты [ құртты ]. а) Құртты, жоқ қылды. ә) Қарасын батырды, алыстатты, кетірді. Көзін жоғалту [ құрту ]. Құрту, жою, жоқ қылу. Көзін жойды. Құртты, жоқ қылды, өлтірді. Көзін жұмғызды Арулап қойды, денесін жерге тигізді, жерледі. Көзін жылтыратты. Еркінен айырды, тәуелді етті, сазартты. Көзін көгертті. Қорлық көрсетті, зәбірледі, қорлады. Көзін көрді. Білді, жақсы таныс болды. Көзін[ көзінің алдын ] кіреуке шалды. Көзi қарауытты, күңгірттендi, бұлыңғыр тартты. Көзін қадады. Қадалып қарады, кірпік қақпастан қарады, көзін тіктi. Көзін қарайтты. а) Қаталдық етті, түңілтті. ә) Қарнын ашырды. Көзін [ көз ] қысты. а) Қуланды, көзімен ишара етті, келісімге белгі берді, көзімен ымдады. // Ымжымы бір, келіскен. ә) Көз салды, көңіл аударды. Көзін малмен ашты. Көргенбілгені мал болды. Көзін ойды. Қорлық көрсетті, сорлатты; басына әңгір таяқ ойнатты. Көзін өткізді. Көзін сатты, сұлулығын, сырт келбетін саудаға салды. Көзін сатты. Телмірді, тіленді, мөлиді. Көзін сату. Телміру, тілену, мөлию. Көз суарды. Мауқын басты, құмарын тарқатты. Көзін сулады. Жылаған болды. Көзін тапты. қстің ретін, қисынын келтірді, жолын тапты, орайын келтірді. Көзін тартып алды. Кілт сескенді, шошып кетті деген мағынада. Көзін төмен салды. Төмен қарап, ойланып қалды. Көзін төңкерді. Көзін аударып, қылмыңдады, қылымсыды. Көзін тырнап ашқалы. Ес біліп, етек жапқалы. Көзін шел қаптады [ басты ]. Асқақтады, дандайсыды. Көзін шоқ қарыды. Көзіне оттай басылды, ыстық көрінді. Көзін шығарды. Көзін ағызды, соқыр етті. Көзін шырақтай жандырды. Емдеп жазды, сауықтырды, көзін көретіндей етті. Көзін іздеді. ізін, табылар орнын қарастырды. Көзінің ағы мен қарасы [ ақ пен қарашығы, ағықарасы ]. Бары, асылы, ардақтысы. Көзінің ағы мен қарасындай. а) Асылы, ең ардақтысындай. ә) Біріненбірі айырғысыз бір бүтін. Көзінің алды көлеңке тартты. Көзі бұлдырады, анық көре алмады. Көзінің астымен қарады [ бақты ]. Бетіне тіктеп қарамай, именіп, қабағының астымен қарады. Көзінің баһары тойды. Көңілі толды, көзінің жауы тойды. Көзінің еті өсті. Менменсіді, асыптасыды, дандайсыды. Көзінің жасы кеппеді [ құрғамады ]. а) Жылаудан көз ашпады. ә) Қиындықтан құтылмады, ренжумен өмірі өксіді. Көзінің жасы [ жуылды ] көл [ сел ] болды. Ағылтегіл жылады, әбден жылады. Көзінің жасын [ көлдетті, сықты ] бұршақтай домалатты. Ағылтегіл жылады. Көзінің жасын көл қылды. Егіл-тегіл болып қатты жылады. Көзінің жауын жеді. Қызықтырды, көзін тартты. Көзінің қарасы [ қарашығы ]. Ең қымбаттысы, бағалысы, асылы. Көздің қарашығындай [ қарасындай, қарашығы секілденген ]. Өмірінің мәні, бары; аса бағалы, қымбаты. Көзінің қарашығын суалдырды. Зар илетті; жылай-жылай, көз жасы ада болды. Көзінің құйрығы. Көзқарасы, көзінің қиығы. Көзінің құртын салды. Қызықты, телмірді, сұқтанды. Көзінің қырымен қарады. Жайлап назар салды, көз қиығын тастады. Көзінің нұры [ оты ] сөнді [ өшті ]. Өлім исінді, алдында тұрды; өлімсіреді. Көзінің оты бар. бейне. Өткір, жігерқайратқа толы, алғыр. Көзінің отын жарқ еткізді. Көзге бір нәрсе қатты тиді. Көзінің оты жарқ етті. Қатты соққыдан көзінен ұшқын ұшты. Көзінің сұғын қадады [ атты ]. Тесіле, сұқтана қарады. Көзің аққыр, көзің ақсын! #қарғыс сөз. Көзің ағып түсіп, көрмей қалғыр, көзің теріс біткір деген мағынада. Көзіңдi аш. Байқа, абайла, аңдап бас, анықта. Көзіңді ашып қара! Абайла, байқа, дұрыстап, жөндеп көр деген мағынада. Көзіңе ақ түссін. #қарғыс сөз. Көзіңе шел түссін, көр болып қал. Көзіңе құм құйылсын! #қарғыс сөз. Өліп кет, қараң батсын деген мағынада. Көзің жамандық көрмесін! #тілексөз. Жамандыққа душар болма, кездеспе. Көзің желкеңнен шыққыр! #қарғыс сөз. Көзің ағып түсіп, көрмей қалғыр, көзің теріс бітсін деген мағынада. Көзің көріп, қолын ұстамағыр! #қарғыс сөз. Өзіңе бұйырмасын; алдыңдағыны ала алмағыр деген мағынада. Көзің ойылғыр! #қарғыс сөз. Көз жасың тыйылмай, көзің көр болсын. Көзі ойнақшыды. Құмартып, ішіпжеп қарады. Көзі оттай [ шырадай ] жанды [ жайнады ]. бейне. а) Көзі нұр шашты. ә) Қуанды, шаттанды. Көзі от шашты. а) Өжеттеніп, өткірлене қарады. ә) ашу-ыза төгіп, қаһарлана қарады. Көзі өңменінен өтті. Қаһарлана, тесіле қарады. Көзі өтті. #мифологиялық. Көзінің қарасы арқылы ауруға шалдықтырды. Көзі өткір. а) Көзі өн бойын тесіп жіберетіндей, қадала қарау туралы. ә) Байқағыш, жақсыжаманды көзбен көріпақ аңғарғыш, қырағы. Көзі соқыр. Түк білмейтін, надан, топас. Көзі сүзілді. Телміріп ұзақ қарады. Көзін тайдырып әкетті. Назарын басқа жаққа аударды, көзін тасалады. Көзі тайды. а) Назары басқа жаққа ауды, көзі тасаланды. ә) Жоғалды, құрыды, жоқ болды. Көзі талды. Қараудан шаршады, қажыды, жалықты, зарықты. Көзі танадай жарқырады. Көзі маржан түймедей жайнады. Көзі тартты. а) #медициналық. Көз еттері әлсінәлсін жыбырлады. ә) #этнографиялық. ырым. Көз еттерінің жыбырлауын қуанышқа (оң көз), ренішке (сол көз) жорыды. Көзі таса болды. Көрінбеді, жоқ болды, көзге түспеді. Көзі тесті. Тесіле қарады, қадалып, көз айырмады. Көзі тойды. а) Көңілі толды; құмары тарқады. ә) Қанағат етті. Көзі тоқтады. Назар аударды, көңіл бөлді. Көзі толды. Қанағаттанды. Көзі томсарды. Жабырқады, мұңайды. Көзі төмендеді. Төмен қарады. Көзі тұздай. Көзі көкпеңбек. Көзі тұздай болды. Күте-күте зарықты, сарғайды. Көзі тұманданды. Ашудан, ызадан көзіне жас толды; көз алды мұнартты, бұлдырады. Көзі тұнды. а) Сұқтанды, дүниеге қызықты. ә) Көзі қанығып, көңілі толды. б) Құмары артты, қызықты. Көзі түсті. а) Назары ауды, көрді, қарады. ә) Аңсары ауды, ынтық болды, қызықты. Көзі түспеді. а) Байқамады, мән бермеді. ә) Көзі жетпеді, көрінбеді. Көзі тігулі. Назар түскен, қадала қараған. Көзі тірі. Аман-есен, сау-саламат. Көзі тіріде [ тірі тұрғанда, тірісінде, тірі кезінде, тірі күнінде ]. Ажал жетіп өлмей тұрғанда, аман-сау күнінде. Көзі ұйқыға барды [ ілінді ]. Ұйықтап кетті. Көзі ұйқыға кетті. Ұйықтап кетті, шаршады. Көзі ұялды. Тәнті болды, құмары ауды, сүйсінді. Көзі ұясынан [ шарасынан ] шықты. Таң қалып, толқығаннан не үрейі ұшқаннан көз шарасы үлкейді. Көзі үйренді. Қанықтанық болды. Көзі үңірейді. Арыпаршып жүдеді. Көзі шайдай [ шырадай ] ашылды. а) Ұйқысы тез тарап кетті, сергіп сала берді. ә) Тез есін жиды, өзін-өзі тез биледі. Көзі шалғыш. Байқағыш, көргіш. Көзі шалды. Байқап, көріп қалды. Көзі [ шарасынан шығып ] шатынады. Көзі аларды, ашу қысты, ызаланды. Көзі шүңірейді. Арықтап жүдеді, азды. Көзі шықты. а) Соқыр болды, әз болды. ә) Үміт, жарығы сөнді. б) Белгілі бір нәрсемен айналысып қана күн көрді. Көзі шырақтай жанды [ жайнады, ашылды ]. а) Көзі жақсы көрді. ә) Бір нәрсеге қызығып өліпөшті. б) Күш алды, әлқуаты артты, жағдайы түзелді, көтерілді. Көзі тігілді. Назары ауды, көңілі бөлінді. Көзі ілінді. а) Ұйқыға кетті, ұйықтап кетті. ә) Азғана тынығып алды, мызғыды.
|КӨЗ 2#омоним #зат есім. Аяқтың (ыдыстың) ең кішкене түрі; кішкентай ыдыс.