Kazakh explanatory dictionary: АС

Word: Kazakh Russian English Search

|АС 1#омоним [ ир. ]зат. 1. Адам баласының қоректік заты, тағамы; iшіпжем, #тамақ өнеркəсібі. 2. #көнерген сөз. #этнографиялық. Қа дірлi, атақты адамның қайтыс болғанына бір жыл немесе бірнеше жыл өткен соң, ең үлкен жолын жасап өткізілетін ұлан-асыр той; ас та төк ұлы жиын. Ас ауыз тидi. Дәм татты, азғана тамақ iштi, құр ауыз кетпедi. Ас аш өзегіне түстi. Аш болған адамның шамадан тыс жеген тамақтан талықсуы. Ас [ бойына ] батпады. а) Тамаққа зауқы болмады, тәбетi тартпады, тамақ сіңіре алмады. ә) Көңілi қатты алаңдап, ешнәрсеге зауқы соқпады. Ас бергенін той деді. Жаманды жақсы деді, озбырлығын қайырымдылық қылып көрсетті. Ас бердi. #этнографиялық. Қадірлi, атақты адамның қайтыс болғанына бір жыл толған соң, я болмаса бірнеше жыл өткен соң, ең үлкен жолын жасап, той өткіздi. Ас беру. #этнографиялық. Елжұртқа қадірлi адамның қайтыс болғанына бір жыл толған соң, я болмаса бірнеше жыл өткен соң, ең үлкен жолын жасап, сауын айтып, мол жиынға тамақ беріп, ат бәйгесi, палуан күрес, жамбы ату, айтыс т.б. қызық көрсетіп, ұлан асыр той өткізу. Ас болды. а) Ішкенжегенi бойға жұқты, тамақ болды. ә) Жеуге жарамды. Ас болсын. тілек. Жегенің бойға сіңсін. Ас бөлме. Асүй, ас даярлайтын, ас iшетін бөлме. Ас емес шайдан бұрын сары қымыз. #бейнелі сөзқолданыс. окказ. Маңызы, бағасы, құны төмендер беделді, шын асылдардан жоғары болып кетті деген мағынада. Ас жеттi. #жергілікті сөз. Ас iшіп болып, ас қайыруды, бата етудi сұрады. Ас жүрмедi [ өтпедi ]. Қиналды, тамақ жей алмады. Ас қайырды. #этнографиялық. Тамақтан соң екі алақанын жайып дастарқанға бата беріп, алғыс айтып, бетін сипады [ Қазақ дәстүрі бойынша, үлкен ас келгенде немесе ас ішіліп болған соң дастарқан басына жиналғандардың ішіндегі жасы үлкен ер адам немесе сыйлы, елге құрметті беделді адам алақан жайып дұға қылып дастарқанға, асқа жиналғандарға, дастарқан иесіне бататілек айтып бет сипайды ]. Аc қайыру батасы. #этнографиялық. Үй иесіне iлтипат көрсету, дәмтұзды құрметтеу нышаны ретіндегi дастарқан иесіне, сол үйдің шаңырағына жақсы тілек білдіру рәсімi. Асқа қарады. а) Аурудан айығып, бірте-бірте тамақ iше бастады. ә) Нәресте емшектен ерте шығып, тамақ iштi. Асқа қарамады. Ештеңе ішпей, құр аттанды, дәмтұз татпады. Ас қызылшасы. #өсімдік. <лат. beta vulgаrіs> Тамаққапайдаланылатын екіжылдық көкөніс дақылы. Ас пісірім. #этнографиялық. Екi-үш сағаттай уақыт аралығын білдіретін халықтық өлшем. Ас сода. #химиялық. Қышқылтым дәмі бар, иіссіз, ақ түсті кристалды ұнтақ; натрий бикарбонаты. Астан қалды [ шықты ]. Уайымқайғыдан, не науқас меңдеп асқа тәбетi болмады. Ас тұзы. Күнделіктi тағамға, ассуға пайдаланылатын тұздың түрi. Ас ұрсын! #қарғыс сөз. Адал астың киесі атсын, обалы тисін. Ас ұстау. Ассуды басқару, ие болу. Ас үстінде. Ас iшіп отырған кезде. Ас шығынын көтердi. Өлген кісінің асына керек сойыс пен бар қаражатын мойнына алды. Асын iшіп, аяғын тептi [ туырлығын, текеметін тілдi ]. Жақсылыққа жамандық iс iстедi, адал асын iшіп, қастандық қылды. Асына қылшық тұрмады. Шаң жуытпады, кір келтірмеді. Ас iшіп, аяқ босатар. Еңбек сүймейтін арам тамақ, жатып iшер.
|АС 2#омоним #зат есім. #сөйлеу. Асты (көмекшi есім).
|АС 1#омоним = #етістік. Тамақ пісіру, әзірлеу.
|АС 2#омоним = #етістік. 1. Мойынға, иыққа арту, жоғарыға iлу. 2. Бiр нәрсеге iліп өлтіру.
|АС 3#омоним = #етістік. 1. Бiр жерден екіншi жерге қарай өту, тауды, белестi басып әрi өрлеу. 2. Белгілi бір мөлшерлi саннан, жастан өту. 3. Биіктеу, ұзару, жоғары көтерілу. 4. Бiр заттың белгілi бір нысанадан, биіктіктен жоғары өтіп кетуi. 5. Төгілу, артылу. 6. Көбею, күшею, үдеу. 7. #ауыспалы мағына. Бiреуденбіреу артылу, озу, ерекшелену. 8. #ауыспалы мағына. Кеудесіне нан пісіп, асып-тасу, дандайсу. 9. #ауыспалы мағына. Шарықтау, шалқу, аспандау. 10. #ауыспалы мағына. Қиындықты жеңу, белгілi бір кезеңнен өту. Аса алмады. Бiр нәрсенің ықпалынан, біреудің айтқанынан шыға алмады, тек бағына бердi. Асып жығылды. Артып кеттi, артығырақ болды. Асып төгілдi. Көкірек керіп, тәкаппарланды. Асып түстi. Артылып кеттi, озып кеттi.